تفسیر اصل 139 قانون اساسی ایران: درس‌هایی از دعاوی گذشته

نویسنده : پیری، فرهاد ؛

(‎18 صفحه – از 17 تا 34 )

خلاصه ماشینی: 1 دراین خصوص، اصل 139 قانون اساسی که باید آن را معمایی رازآلود دانست، نه‌تنها در دعاوی متعددی مورد استناد و تفسیر قرار گرفته است، بلکه همواره مورد توجه حقوق‌دانان خارجی نیز بوده و از زمان تصویب آن تاکنون بحث‌های مفصلی درخصوص قلمرو اعمال و کارایی آن مطرح شده است. دفاعیات طرفین پرونده‌ها نیز عملا همواره براساس اهلیت و نه «قابلیت شخصی ارجاع اختلاف به داوری»، مطرح شده و مورد بررسی دیوان‌های داوری و محاکم قرار گرفته است؛ چنانکه دادگاهی در حکم خود در یکی از آراء قضایی اصداری به خواسته ابطال رأی داوری، پس از ادعای خواهان مبنی بر اینکه طرف ایرانی به دلیل عدم رعایت مفاد اصل 139 قانون اساسی، فاقد اهلیت بوده است، مقرر داشت: «طرف دعوا نمی‌تواند اعتراض خود درخصوص فقدان اهلیت و اختیار شرکت ملی نفت ایران را براساس مقررات قانونی ایران مطرح نماید». کارایی اصل 139 قانون اساسی همان‌طورکه گفته شد اگرچه محدودیت‌های قانونی دولت‌ها (و نهادهای دولتی و شرکت‌های تحت کنترل آن) در ارجاع اختلافات به داوری را ـ به‌ویژه زمانی‌که مـشروط به أخذ مجوز قبلی از مراجع قانونگذاری یا دولتی است ـ باید براساس «اهلیت» تحلیل نمود که در این صورت، تابع قانون قابل اعمال بر شخص حقوقی خواهد بود ولیکن عملا محدودیت‌هایی بر این قاعده حل تعارض وارد شده است.