نظریه تغییر اوضاع و احوال در فقه و حقوق ایران(1)

نویسنده : صادقی مقدم، محمد حسن ؛

(‎40 صفحه – از 129 تا 168 )

خلاصه ماشینی: “بند سوم-تقریب استدلال منظور از طرح این موضوع بررسی و یافتن پاسخ برای این سئوال است که آیا در صورت بروز حوادث غیر مترقبه و یا تغییر ازضاع و احوالی که قرارداد در آن اوضاع و احوال منعقد شده است و در نتیجه اجرای تعهد با دشواری و مشقت غیر قابل انتظاری همراه گردیده است، می‌توان متعهد را از انجام تعهد معاف کرد؟به عبارت دیگر متعهدی که با پذیرفتن شرایط قرارداد، ملتزم به انجام مفاد آن گردیده است، با تغییر اوضاع و احوال زمان انعقاد عقد و دشواری اجرای تعهد، باز هم باید به تعهدات خود عمل نماید یا اینکه به دلیل قاعده نفی عسر و حرج می‌تواند از انجام تعهد سرباززند؟برای استناد به قاعده نفی عسر و حرج و اثبات معافیت متعهد از انجام تعهد در چنین مواردی مقدماتی را متذکر می‌شویم. سئوال اصلی این است که ضرر ناروائی که در اثر بروز حوادث به وجود آمده است به چه کسی باید تحمیل شود؟چه دلیلی برای تحمیل ضرر مذکور بر متعهداست؟آیا تعدیل شرایط قرارداد و تحمیل ضرری که از حادثه‌ای خارج از اراده متعهدو متعهدله ناشی شده است به هردوی آنها راه حل منصفانه و سازگار با عدالت نیست؟ نتیجه این گفتار به شرح زیر اعلام می‌گردد: 1-چنانچه در اثر تغییر اوضاع و احوال زمان عقد، اجرای تعهدات قراردادی مستلزم ورود ضرر به یکی از طرفین باشد، در صورتی که ضرر مذکور گزاف و غیر متعارف باشد، الزام به انجام تعهد که حکمی ضرری است برداشته شده است، متعهد از اجرای تعهد معاف‌گردد.”