آیات الاحکام (بخش حقوقی)

نویسنده : حیدریان، محمدرضا ؛

(‎3 صفحه – از 28 تا 30 )

خلاصه ماشینی: “پسحکم کلی مطروحه در آیه شریفه حرمت تصرفدر اموال دیگران است ولی در ادامه حضرت حقاستثنایی را از این قاعده کلی بیان می‌دارد و آناین‌که{/(الا ان تکون تجارة عن تراض منکم)/}لازم به یادآوری است که از جهت ادبی استثنایبیان شده در آیه مذکور از نوع استثنای منقطعاست؛بدان معنا که اصولا معامله‌ای که از رویرضایت حاصل شود،از مصادیق اکل مال بهباطل نخواهد بود و منظور شارع مقدس از بیاناین استثنا،ذکر این حقیقت است که خداوند باوجود آن‌که تصرفات و دادوستد را در بخشابتدایی آیه ممنوع اعلام کرده،ولی راه تجارتمعامله بسته نبوده و خداوند حکیم تجارتمشروع را اجازه داده است. (صاحب عباد،ج 10،ص 275)وصاحب لسان العرب نیز در تعریف ربا عینا از واژهزیادت استفاده کرده است:«ربا الشیء:زاد و نما»(ابن منظور،ج 14،ص 305) و در اصطلاح شرعی،ربا،عبارت است از زیادتیکه در مقابل آن عوضی وجود نداشته باشد و البتهاین عمل،زمانی به عنوان ربا تلقی می‌شود کهمورد معامله از جمله کالاهایی باشد که کیلو یا وزن می‌شود و با توجه به این‌که عقدیکه متضمن عمل رباست،فاسد است،در نتیجهملکیتی برای افراد حاصل نخواهد شد. »(حر عاملی،ج 18،ص 136) البته قابل ذکر است که میان فقها در خصوصتحقق و عدم تحقق ربا بین مسلمان و کافر ذمی،اختلاف نظرهایی وجود دارد که در ادامه به آناشاره می‌گردد: بزرگانی همچون،شیخ طوسی(ح 2،ص 118)و ابن حمزه طوسی(ص 254)و علامه حلی(ج 5 ص 112)قائل به عدم جواز ربا بین مسلمانو کافر ذمی شده،در مقابل بزرگانی همچونسید مرتضی(ص 212 و 213)و شیخ صدوق(ج 3،ص 176،ج 12)از جمله معتقدان به جوازتحقق ربا بین مسلمان و کافر ذمی بوده‌اند.”