مسئولیت پرداخت صادر کننده در اسناد تجاری
نویسنده: عالی‌پناه، علیرضا؛ حبیبی، حمیدرضا؛
آموزه های حقوقی گواه بهار و تابستان 1397
چکیده:
اﺳﻨﺎد ﺑﺮواﺗﯽ در اﻗﺘﺼﺎد اﻣﺮوزی ﮐﺎرﺑﺮد ﻓﺮاواﻧﯽ دارﻧﺪ. ﺻﺪور اﯾﻦ اﺳﻨﺎد ﯾﮏ ﻋﻤﻞ ﺣﻘﻮﻗﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ اﺛﺮ ﻣﺴﺘﻘﯿﻢ آن اﯾﺠﺎد ﻣﺴﺌﻮﻟﯿﺖ ﺑﻪ ﭘﺮداﺧﺖ ﺑﺮای ﻣﺘﻌﻬﺪ آن ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ. اﯾﻦ ﻣﺴﺌﻮﻟﯿﺖ دارای اوﺻﺎﻓﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ آن را ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﺗﻌﻬﺪات ﻣﺪﻧﯽ ﻣﺘﻤﺎﯾﺰ ﻧﻤﻮده اﺳﺖ. از ﻣﯿﺎن اﯾﻦ اوﺻﺎف ﺑﺎرزﺗﺮﯾﻦ آن ﻫﺎ، اﺳﺘﻘﻼل ﻣﺴﺌﻮﻟﯿﺖ ﻧﺎﺷﯽ از ﺻﺪور ﺳﻨﺪ ﺗﺠﺎری از ﺗﻌﻬﺪ ﻣﺒﻨﺎﯾﯽ و در ﻧﺘﯿﺠﻪ اﺻﻞ ﻏﯿﺮ ﻗﺎﺑﻞ اﺳﺘﻨﺎد ﺑﻮدن اﯾﺮادات ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ. اﺛﺮ اﯾﻦ ﻣﺴﺌﻮﻟﯿﺖ ﻧﯿﺰ »ﺗﻌﻬﺪ ﺑﻪ ﭘﺮداﺧﺖ« اﺳﺖ ﮐﻪ ﺧﻮد دارای ﺷﺮاﯾﻂ اﻋﺘﺒﺎر و ﻧﻘﺾ آن واﺟﺪ ﺿﻤﺎﻧﺖ اﺟﺮاﺳﺖ. از ﺟﻤﻠﻪ ﺷﺮاﯾﻂ اﻋﺘﺒﺎر ﭘﺮداﺧﺖ وﺟﻪ ﺗﻮﺳﻂ ﻣﺘﻌﻬﺪ ﺳﻨﺪ ﺗﺠﺎری ﻣﯽ ﺗﻮان ﺑﻪ »ﻣﻄﺎﻟﺒﻪ وﺟﻪ از ﻃﺮف دارﻧﺪه در ﻣﻮﻋﺪ ﻗﺎﻧﻮﻧﯽ« و »ﭘﺮداﺧﺖ وﺟﻪ در ﻣﻮﻋﺪ و ﺑﻪ ﻣﯿﺰان و ﻧﻮع ﭘﻮﻟﯽ ﮐﻪ در ﺳﻨﺪ ﻗﯿﺪ ﺷﺪه اﺳﺖ«، اﺷﺎره ﻧﻤﻮد. اﻟﺰام ﺑﻪ ﭘﺮداﺧﺖ، اﻣﮑﺎن ﺣﺒﺲ و اﺧﺬ ﺧﺴﺎرت در ﺻﻮرت اﻣﺘﻨﺎع از ﭘﺮداﺧﺖ ﻧﯿﺰ ﺿﻤﺎﻧﺖ اﺟﺮاﻫﺎی ﻧﻘﺾ اﯾﻦ ﺗﻌﻬﺪ ﺑﻪ ﺷﻤﺎر ﻣﯽ روﻧﺪ.خلاصه ماشینی:
بنابراین اگر امضاءکننده واجد اهلیت قانونی (بلوغ، عقل و رشد) برای صدور، ظهرنویسی، قبولی و ضمانت نباشد می‌تواند در مقابل دارنده ایراد عدم مسئولیت نموده و به بطلان تعهد خود استناد نماید، یا اگر فاقد قصد و رضا بوده، مثلا به اجبار سفته یا براتی را صادر، ظهرنویسی یا ضمانت نموده‌است و یا جهت انجام معامله مشروع و قانونی نبوده، مثلا در مقام پرداخت دین مربوط به قمار یا ربا یا هر معامله‌ی ممنوع دیگری اقدام به صدور سند نموده باشد، می‌تواند در مقابل دارنده طرح ایراد نماید. حال سوال این است که اگر سند تجاری در وجه صغیری غیرممیز صادر شود یا اینکه صغیر غیرممیز سند در وجه حامل را قبض کند، آیا قبض سند توسط وی دارای اعتبار است یا خیر؟ به نظر می‌رسد که یکی از شرایط عمومی گیرنده سند یا همان دارنده، اهلیت است؛ چراکه صدور سند تجاری یک عمل حقوقی است و قبض به همراه رضایت به آن توسط گیرنده سند، شرط تحقق عنوان «دارنده» بر وی و در نتیجه استقرار تعهد بر ذمه‌ی متعهد در برابر دارنده است. در مورد تعداد صادرکنندگان سند تجاری علی رغم فرض شایع که صادرکننده واحد است، این امکان وجود دارد که چند صادرکننده وجود داشته باشد که باید نوع مسئولیت آنها نیز مشخص گردد. به بیان دیگر در فرضی که اشخاص متعددی مثلا یک سفته را صادر و امضاء کرده باشند، سوال این است که مسئولیت آنها نسبت به پرداخت وجه تا چه میزان است؟ آیا هریک مستقلا نسبت به تمام مبلغ سند مسئول است و به عبارتی مسئولیت آنها تضامنی است؟ یا اینکه مسئولیت آنها به نسبت تعهد یعنی نسبی و متساوی است؟ در حقوق ایران، در این‌باره دو دیدگاه وجود دارد: اول.
آخرین دیدگاه‌ها