مجازات های جایگزین حبس در حقوق کیفری ایران

نویسنده : امرائی فر، احسان ؛ حسنوند، سبحان ؛

(‎22 صفحه – از 53 تا 74 )

چکیده:
جایگزین‌های حبس در معنی عام در یک تقسیمبندی از لحاظ زمانی به جایگزین‌های پیش از محاکمه و جایگزین‌های پس از محاکمه تقسیم می‌شوند که به جایگزین دسته اول، جایگزینهای بازداشت موقت و به جایگزین‌های دسته اخیر، جایگزین‌های کیفر حبس نیز گفته می‌شود. به عبارت دیگر، جایگزین‌های سلب آزادی در دو مرحله دادسر (قبل از محاکمه) و دادگاه (بعد از محاکمه) قابل تصور است. از آنجایی که بخشی از جمعیت زندان‌ها را زندانیان منتظر محاکمه و بازداشت موقت تشکیل میدهند و قضات تمایل زیادی به استفاده از قرار بازداشت موقت دارند. بدین سبب، توصیه‌های بسیاری از حقوقدانان این است که از «بازداشت موقت» باید به عنوان آخرین حربه نگریسته شود و زمانی مورد استفاده قرار گیرد که قانونی، معقول و ضروری باشد. در غیر این صورت توسل به آن غیرضروری است. چون اصل بر برائت متهم است مگر اینکه خلاف آن اثبات شود و بازداشت متهمین با اصل برائت، حق دفاع و نهادهای دیگر حقوق جزا همچون تعلیق که خود از حربههای موثر مبارزه با مجرمیتاند ناسازگار است. طرح اندیشه‌های جایگزین زندان و مکانیسمهای کاهش جمعیت کیفری با رویکردی نوین به مقوله حبس و زندان، به عنوان الگویی کارساز و فایدهمند جهت برون رفت از معضل تورم جمعیت کیفری، مورد استقبال واضعان عرصه سیاست جنایی قرار گرفته است. از میان موانع فرهنگی، اقتصادی و سیاسی مجازاتهای جایگزین حبس، موانع فرهنگی از تاثیرگذاری بیش تری در اجرای مجازاتهای جایگزین حبس برخوردار است. اهم موانع فرهنگی شامل مواردی همچون نگرش نسبی حبس گرایانه قضات، نگرش حبس گرایانه عامه مردم و فقدان فرهنگ سازی است.