نظریه تغییر اوضاع و احوال در فقه و حقوق ایران(3)

نویسنده : صادقی مقدم، محمد حسن ؛

(‎28 صفحه – از 87 تا 114 )

خلاصه ماشینی: “آنچه بعد از عقد در اثر بروز حوادث خارجی، تعادل و توازن مفروض به هم خورده و چهره واقعی به خود نگیرد، آیا در این صورت و با فرض تحقق ضرر امکان رهایی متضرر از الزام ناشی از قرارداد وجود دارد یا باید با تحمل ضرر-هر چند گزاف و نامتعارف باشد-به تعهد خود عمل نماید به عبارت دیگر آیا تعادل و توازن لازم برای انعقاد عقد تا زمان اجرا نیز باید استمرار یابد و یا خیار غبن تنها به نامتعادل بودن عرفی دو عوض در زمان عقد مربوط است؟ خیار فسخ معامله‌ای که بین ارزش‌های عوضین نابرابری و عدم تعادل غیر متعارف وجود دارد«غبن»نام گرفته است ولیکن این خیار ناظر به برابری عرفی و گزاف بودن عقد در زمان انعقاد است 1 و در مورد سرایت مبانی این نظریه به عدم تعادل طاری تردید وجود دارد. » 1 اگرچه نمی‌توان به این شرط عرفی در معاملات و انتظار متعارف متعاملین در نوعی تعادل بین آنچه به دست می‌آورند و آنچه از دست می‌دهند، بی‌توجه بود اما با توجه به وجود راه‌حل دیگر در حقوق مدنی؛یعنی اعمال قاعده لاضرر ترجیح این نظر یعنی جبران ضرر ناروا موجه به نظر می‌رسد؛به خصوص که، آن‌چه تا قبل از طرح نظریه حوادث پیش‌بینی نشده، مطرح و مورد پذیرش بوده است، وجود تعادل و توازن بین عوضین در زمان انعقاد عقد بوده و به هم خوردن توازن و تعادل قراردادی در اثر بروز حوادث پیش‌بینی نشده در زمان اجرای عقد موضوع جدیدی است که در این نوشته مورد نقد و بررسی قرار گرفته است.”