شرط وجه التزام غیرمنصفانه در حقوق ایران و انگلیس

نویسنده : ولی زاده، کامران ؛ رنجبری، ایوب ؛

(‎20 صفحه – از 109 تا 128 )

چکیده:
وجه التزام یا خسارت قراردادی، که نقش مهمی در تعیین خسارت ناشی از نقض تعهدات در نظامهای حقوقی جهان دارد، توافقی است که طرفین قراداد توافق می کنند که متعهد در صورت عدم اجرای تعهد یا تاخیر مبلغ معینی بپردازد. در واقع چنین شرطی سلاحی با دو کارکرد متفاوت برای دو مقطع زمانی مختلف است؛ در زمان اجرای قرارداد، به عنوان ابزاری برای تضمین اجرای تعهد و تهدید متعهد به ایفای تعهد عمل میکند و در زمان نقض قرارداد، برای جبران خسارت ناشی از تخلف و مجازات متعهد متخلف به کار میرود. بارزترین ویژگی وجه التزام در حقوق ایران آن است که با توجه به ماده ٢٣٠ قانون مدنی، دادگاهها به هیچ وجه حق دخل و تصرف در آن را ندارند، گرچه میزان آن گزاف و غیرمنصفانه باشد. امّا در حقوق انگلیس، هر گاه میزان وجه التزام گزاف و غیر منصفانه باشد، در آن صورت وصف شرط کیفری به خود گرفته و باطل میباشد. در چنین مواقعی، زیان دیده فقط استحقاق مطالبه ی زیان واقعی را خواهد داشت. به نظر می رسد امکان ابطال یا تعدیل وجه التزام غیر منصفانه منطبق با موازین انصاف و عدالت است، که در این مقاله به آن پرداخته خواهد شد.