تاملی دوباره بر اصل رضاییبودن صلاحیت در عملکرد دیوان بین‌المللی دادگستری

نویسنده : ممتاز، جمشید ؛ علیزاده، مسعود ؛ زرنشان، شهرام ؛

(‎22 صفحه – از 9 تا 30 )

چکیده:
اصل رضايی بودن، يکی از شاخصه های اصلی رسیدگی قضايی در جامعه بین الملل امروز به شمار میرود. اين نکته که ديوان بین المللی دادگستری نمی تواند بدون رضايت يک دولت، وارد رسیدگی قضايی شود، ريشه در اساسنامه اين دادگاه جهانی دارد که فلسفه آن را نیز بايد در ساختار تکامل نیافتة جامعه جهانی جست. بااين حال، ازآنجاکه بسیاری اين اصل را برخلاف مفهوم بسط دادگستری و گسترش عدالت دانستهاند، انتقادات بسیاری نسبت به آن مطرح شده است. اما علیرغم همة اين انتقادها، ديوان بین المللی دادگستری کوشیده است تقريباً بدون هیچ استثنايی از اين اصل بنیادين در همة رسیدگیهای ترافعی حراست کند. ولی بررسی رويه قضايی ديوان در عرصه صلاحیت مشورتی، گويای نوعی نرمش در اِعمال اصل رضايیبودن به شمار میرود. به اختصار بايد گفت، ديوان از يک سو با تأکید بر رضايت دولتها به عنوان پیش شرط هرگونه اظهارنظر ترافعی، توانسته است جايگاه رفیع خود را بهعنوان يک نهاد قضايی بی طرف و خالی از شائبه های سیاسی حفظ کند و از سوی ديگر، با ارائه تفسیری پیشرو از اصل رضايیبودن در عملکرد مشورتی خود، بهدور از باريک انديشی های سنتی، جايگاه خود را بهعنوان رکن را » دوگانگی کارکرد « اصلی قضايی ملل متحد بازيابد. درحقیقت، بايد ايجاد نوعی موازنه میان اين شاهکار قاضی دادگاه جهانی برای تکمیل انديشه دادگستری در نظم حقوقی بین المللی توصیف کرد.