مبانی و کاربرد قاعده فقهی «عرق ظالم»

نویسنده : تولائی، علی؛ فرزانه وشاره، معین؛

(‎22 صفحه – از 99 تا 120 )

چکیده:
یکی از قواعدی که در قراردادهایی همچون بیع ، اجاره و عاریـه مـورد اسـتناد فقهـا قـرار گرفته است ، قاعده «عرق ظالم » میباشد. براساس قاعده مذکور که به روایات و بنای عقلا مستند شده است ، هرکس باید هرچیزی را کـه در جـایی ظالمانـه و بـه نـاحق قـرار داده، بردارد و برای ظالم نسبت بـه بقـای آن و خسـارات وارده حقـی وجـود نخواهـد داشـت ؛ بنابراین بر پایه مفهوم این قاعده ـ بر فـرض ثبـوت آن ـ تصـرف مـاذون در مکـان، سـبب ایجاد حقی برای متصرف خواهد شد. مقاله حاضر به روش تحلیلی به بررسی قاعده عـرق ظالم میپردازد و کاربرد آن در قراردادهـا و مسـئولیت ناشـی از آن و نیـز تفـاوت آن بـا قواعد «علیالید» و «احترام» را نشان میدهد. گفتنی است در تعارض این قاعده بـا قاعـده لاضرر، قاعده عرق ظالم مقدم میگردد.