بررسی فقهی شرط تناسب دفاع و تعدی در دفاع مشروع

نویسنده : ساریخانی، عادل؛ درودی، علی؛

(‎30 صفحه – از 29 تا 58 )

چکیده:
تناسب در ادبیات حقوقی،هم بر تناسب میان خطرو ضرر حاصله از تهاجم با خطر و ضرر حاصله از دفاع ناظر بوده و هم بر متناسب و ضروری بودن دفاع برای دفع خطر و ضرر متعدی ناظر است. فقها عموما درباره خطر و ضرر ناشی از تهاجم در بخش ضرر جانی، ضرر به عرض و ناموس و ضرر مالی بحث می کنند. همچنین، درباره متناسب بودن هر اقدام زیانبار حتی کشتن متعدی درموارد ضرورت برای جلوگیری از تعدی به جان یا عرض و ناموس نیز تردیدی نکرده اند. بر خلاف آنچه در ابتدا به نظر می رسد، قتل متتعدی در مقام دفاع از مال و دارایی، از دیدگاه فقیهان اسلامی به عنوان دفاع متناسب تجویز نشده است؛ ولی در صورت تجری و مقاومت متعدی عاقل، بالغ و مختار در مقابل مدافع و عدم بازدارندگی وی، شارع مقدس تا حد قتل را نیز به جهت حمایت از حفظ حریم امنیت افراد، تجویز می کند. مدافع باید به طور متعارف و معقول اطمینان حاصل کند که اقدام دفاعی وی از جهت زیانبار بودن، بیش از مقدار لازم برای دفع متعدی نیست.