قرارداد اختیار معامله سهام در نظام حقوقی ایران

نویسنده : محبی، محسن؛ قلی زاده پاشا، عیسی؛

(‎41 صفحه – از 101 تا 141 )

چکیده:
قرارداد اختيار معامله ي سهام، از جمله قراردادهاي مالي است. اوراق مالي كه نماينده ي اين قرارداد اختيار معامله ي سهام است، از اوراق مشتقه ي مالي است كه به عنوان اوراق بهادار در بازار سهام به طور وسيع مورد استفاده قرار ميگيرد و نقش مهمي در كاهش ريسك و توسعه بازارهاي مالي دارد. هدف اصلي اين نوع قرارداد علي الاصول مديريت ريسك در نوسان قيمتهاست، اما در حال حاضر به عنوان يك ابزار مالي در جهت تحصيل سود در بازار سهام نيز مورد استفاده است. به موجب قرارداد اختيار سهام، دارنده ي اختيار (خريدار) حق دارد –ونه تعهد– كه مقدار معيني از كالاي مشخص يا اسناد مالي را (دارايي يا اسناد پايه) با صادركننده ي اختيار (فروشنده) تا قبل از سررسيد (تاريخ انقضا / موعد اعمال اختيار) و به قيمت معيني (قيمت اعمال) معامله نمايد. فروشنده يا صادركننده ي اختيار نيز متقابلا متعهد است همينكه خريدار يا دارنده ي اختيار حق خود را اعمال نمود، معامله را انجام دهد. خريدار، در مقابل اين حق، مبلغي را به فروشنده مي پردازد (قيمت اختيار). قرارداد اختيار خريد را حق خريد (Call Option) و قرارداد ناظر به اختیار فروش را قرارداد حق فروش (Put Option) نامند. موضوع قرارداد اختيار معامله ي سهام حسب مورد، خريد يا فروش كالا يا سهام ذيربط است كه به صورت اوراق بهادارِ قابل معامله صادر ميشود و تا قبل از سررسيد، در بورس قابل معامله است. خريد و فروش اين اوراق تابع “دستورالعمل معاملات قرارداد اختيار معامله ي سهام در بورس” است كه به تصويب هيات مديره سازمان بورس و اوراق بهادار رسيده است. بهاي اوراق بهادار ناظر به قرارداد اختيار معامله سهام در چارچوب بورس و به صورت “تسويه نقدي” يا “نظام جايگزيني” انجام ميشود كه هر دو مكانيسم توسط بورس اوراق بهادار تهران تنظيم شده است. از نظر حقوقي، قرارداد اختيار معامله سهام به موجب قانون بازار اوراق بهادار مصوب آذرماه 1384 در حقوق ايران شناخته شده، با وجود اين ماهيت حقوقي آن همواره مورد بحث بوده است. به طور كلي، قرارداد مذكور لازم الاجرا و منجز است و در واقع يك تعهد يا قرارداد مستقل است كه طرفين را ملزم ميكند نسبت به خريد يا فروش كالاي موضوع قرارداد اصلي، اقدام نمايند و از اين حيث مانند ساير قراردادهاي خصوصي، تابع قواعد عمومي قراردادهاست. معذلك با توجه به اينكه اصولا اختيار معامله سهام مطابق تشريفات خاصي در بورس مبادله ميشود، ميتوان آن را در شمار قراردادهاي تشريفاتي هم دانست.