ارش (حق تقلیل ثمن) و ارتباط آن با جبران خسارت

نویسنده : رنجبر صحرایی، مسعود رضا؛

(‎52 صفحه – از 395 تا 446 )

چکیده:
ارش (حق تقليل ثمن) به همراه جبران خسارت واكنشي پولي است كه در مقابل عدم انجام تعهد به كار گرفته مي شود. مساله اين است كه بين تقليل ثمن و جبران خسارت چه ارتباطي وجود دارد. واكنش هاي مقابل عدم انجام تعهد به دو دسته تقسيم مي شود: دسته اي كه در مقابل نقض عهد اعمال مي شود و دسته اي كه در مقابل عدم انجام تعهد موجه اعمال مي شود. حال تقليل ثمن جزء كدام يك از اين دو است؟
ارش در روايات ائمه به نوعي مسووليت قراردادي ناشي از نقض تعهد بايع نسبت به سلامت مبيع است و با تفريق قيمت كالاي معيوب از سالم به دست مي آيد ليكن فقهاي متاخر شيوه اي را ابداع كرده اند كه بر طبق آن نسبتي از ثمن مسترد مي شود و در حقيقت تلاش كرده اند كه جزيي از ثمن را كه در مقابل جزء يا وصف مفقود قرار دارد كشف كنند. حق تقليل ثمن با ذهنيت مشابه در حقوق روم وجود داشته و وارد حقوق نوشته شده است اما در كامن لا اين حق با اين كيفيت شناسايي نشده است.
در جريان نگارش كنوانسيون هاي بين المللي در خصوص حقوق قراردادها مباحث مهمي در خصوص وجاهت اين ضمانت اجرا و ارتباط آن با جبران خسارت مطرح شد. نتيجه اين شد كه حق تقليل ثمن به عنوان يك ضمانت اجراي مشترك در خصوص نقض عهد و عدم انجام تعهد موجه شناسايي شد. در اين اسناد، حق تقليل ثمن در خصوص عدم مطابقت كمي يا كيفي كالا با قرارداد پيش بيني شده است. در مواردي كه عدم انجام تعهد موجه است، هدفي كه در تقليل ثمن تعقيب مي شود جلوگيري از داراشدن ناعدلانه متعهد نسبت به عوض تعهدي است كه انجام نداده است ليكن زماني كه نقض عهد صورت گرفته هدف مجموعه واكنش ها قراردادن متعهدله در موقعيت انجام تعهد است. چون در اكثر موارد تقليل ثمن به تنهايي اين هدف را تامين نمي كند اين امكان وجود دارد كه مابقي خسارات مطالبه شود. مشكل نظري كه تقريبا لاينحل باقي مانده موارد خاصي است كه حق تقليل ثمن باعث مي شود كه متعهدله در وضعيتي بهتر از انجام تعهد قرار گيرد.