مفهوم «اصل احتیاط» و جایگاه آن در مسئولیت مدنی

نویسنده : حیاتی، علی عباس؛

(‎22 صفحه – از 185 تا 206 )

چکیده:
«اصل احتیاط» یکی از اصول مهم حقوقی است که در دهه‌های اخیر حقوقدانان از آن سخن به میان آورده‌اند و قوانین داخلی و بین‌المللی و رویۀ قضایی بعضی از کشورها را تحت تأثیر قرار داده است. ضرورت حفظ محیط زیست و حیات انسانی باعث گردید، خردمندان در پی احتراز از خطرات احتمالی باشند که ممکن است در اثر اقدامات بی‌باکانة بشر امروزی به بار آید. این نگرانی، بیشتر از آنجا ناشی می‌شود که توسعۀ ظاهری پاره‌ای از علوم در حوزه‌های صنعت، پزشکی، غذایی، کشاورزی و … همگان را متحیر و به نتایج حاصل از آن مفتون کرده است. در این میان، هستند دانایانی که نگاه آنان معطوف به افق‌های دوردست است و از این تصرفات لجام‌گسیخته، در محیط زیست و حیات انسانی، بیمناک گردیده‌اند. اصل احتیاط مهار اطمینان بخشی است بر این اقدامات مخاطره‌آمیز تا که شاید حیات بر روی این کرۀ خاکی با خطرات جدی مواجه نگردد. ازاین‌روی، ضرورت پیشگیری از خطر، محدود به خطرات حتمی که خسارات قطعی در پی داشته نگردید بلکه گفته شد، حتی در مواردی که از نظر علمی و فنی این اطمینان حاصل نشده است که نتیجۀ پاره‌ای اقدامات زیان‌بار نیست، بر اساس اصل احتیاط باید حداقل در مواردی که خسارات احتمالی ناشی از آن اقدام، سنگین و جبران‌ناپذیر است، اقدام مقتضی در جهت احتراز از آن خسارات به عمل آید. به همین سبب، کم‌کم باید، شاهد این تحول اساسی در قلمرو مسئولیت مدنی بود که «مسئولیت پیشگیرانه» جایگزین «مسئولیت جبرانگرانه» شود.