مصلحت اندیشی و تکلیف محوری در اندیشه و سیره امام علی علیه السلام

نویسنده : سلیمی، موسی؛

(‎8 صفحه – از 4 تا 11 )

خلاصه ماشینی: “[3] از حیث دامنه و گسترة تأثیر، می‌توان مصلحت را به مصالح فردیه و نوعیه تقسیم کرد در تلقی شیعه، مصالح مرسله موجب کنار نهاده شدن نصوص دینی است و موجب می‌شود که عامل به آن، بر آرای شخصی خود تکیه کند و احیانا فتوای خلاف بدهد. علت اصلی این تسری ناصواب علاوه بر ناآشنایی با مبانی فقهی و حکومتی اسلام و نادیده گرفتن مصلحت، تابع ضرورت وجود مرزهای نزدیک میان مصلحت به معنای منفعت یا اصالت فایده « utility» است که جرمی بنتام و جان استوارت میل از اصحاب آن به شمار می‌روند. همچنین دربارة مصالح حکومتی و مصلحت به معنای منفعت به نحوی که تأیید شدة‌ شرع باشد، می‌توان ‌گفت‌که ‌رابطة آنها با تکلیف‌محوری، عموم و خصوص مطلق است. هنگامی که مردم بعد از قتل عثمان برای بیعت نزد امام آمدند، ایشان فرمودند:[13] اگر این حضور حاضران و بیعت‌کنندگان نبود و حجت بر من تمام نمی‌شد و چنانچه خداوند از دانشمندان ربانی آگاه، پیمانی سخت نگرفته بود که در برابر شکمبارگی ستمگر و گرسنگی مظلوم هیچ آرام و قرار نگیرند، بی‌تأمل رشتة این کار را از دست می‌گذاشتم و پایانش را چون آغازش می‌انگاشتم و می‌دیدید که دنیای شما را به چیزی نمی‌شمارم و پشیزی ارزش نمی‌گذارم. حضرت دربارة برگرداندن اموال بیت‌المال که عثمان به میل خودش به دیگران بخشیده بود، می‌فرمایند:[16]به خدا قسم، اگر آن املاک را بیابم به مسلمانان برمی‌گردانم؛ اگر چه مهریة‌ زنان شده باشد یا با آن کنیزها خریده باشند، زیرا گشایش امور با عدالت است و کسی که عدالت او را در مضیقه اندازد، ظلم و ستم مضیقة بیشتری برای او ایجاد می‌کند.”