جلوه های اصل سرعت در آیین دادرسی کیفری نوین ایران

نویسنده : اسدینیا، شهناز ؛

(‎30 صفحه – از 231 تا 260 )

چکیده:
اصول مختلفی تحت عنوان اصول دادرسی عادلانه بر فرایند رسیدگی کیفری حاکم است که نقش مهمی در حفظ حقوق و آزادیهای افراد و نظم عمومی جامعه دارند؛ یکی از مهمترین این اصول که در اعلامیه‌ها و اسناد متعدد بین المللی و ملی به رسمیت شناخته شده، اصل سرعت می‌باشد و بدین معناست که به یک دعوی در کوتاه‌ترین زمان با دقت، رعایت اصول، حفظ حقوق اساسی متهم و بزه دیده و نظم عمومی، رسیدگی شود. قلمرو این اصل را در تمام مراحل رسیدگی می توان اعمال نمود هرچند که در تحقیقات مقدماتی بیشترین تاثیر را دارا میباشد. تعیین مواعد و ایجاد شیوه‌ها و نهادهایی از قبیل قضازدایی، جرم زدایی، تعلیق تعقیب، میانجی گری، مصالحه کیفری، بایگانی کردن پرونده از جمله تدابیر مستقیم و غیرمستقیم ایجاد تسریع در دادرسی می‌باشند. گاهی نیز سازمان عدالت با سازماندهی‌های خاص از قبیل حذف بازپرسی یا داسرا می‌تواند در راستای ایجاد سرعت اقدام نماید. تسریع در دادرسی علاوه بر پیشگیری از جرم و تحقق دادرسی عادلانه، مصالح متهم، بزه دیده و جامعه را دربردارد و همین مزایا باعث جایگاه ویژه این اصل در بین سایر اصول شده است. در برخی موارد تاخیر در فرایند هرچند نقض اصل سرعت بوده اما گامی در جهت دادرسی عادلانه بوده (مانند بیشتر شدن فاصله ابلاغ احضاریه و جلسه دادرسی) و گاهی نیز تعیین بازه زمانی هیچ تاثیری در سرعت فرایند نداشته و تنها در جهت تضمین حق آزادی متهم است (مانند تکلیف بازبینی بازداشت متهم در فواصل زمانی معین) برخی نظریه‌ها سرعت را با مهلت معقول و دقت ملازم می‌دانند (اصلی غیرمستقل) برخی دیدگاه‌ها نیز اصل سرعت را یک اصل مستقل دانسته اما نظر نگارندگان این است که، سرعت را باید به عنوان اصلی مستقل در نظر گرفت و سایر اصول از قبیل مهلت معقول و دقت را نیز باید از ویژگی‌های این اصل به شمار آورد. این اصل با وجود آثار و مزایایی که دارد با چالش‌هایی از لحاظ تقنینی، ساختاری و نیروی انسانی روبرو میباشد که با برنامهریزی و شناخت موانع و علل ایجادکننده اطاله دادرسی میتوان سرعت در روند رسیدگی را افزایش داد. در این پژوهش به خاطر اهمیت و نقش سرعت و با هدف افزایش سرعت در رسیدگی‌های کیفری، ما، درپی آن هستیم که با مروری بر مفاهیم و تعاریف مرتبط، جلوه‌های اصل سرعت در فرایند دادرسی کیفری (چه در دادسرا و چه در دادگاه) و نیز شیوه‌های ایجاد تسریع در فرایند مذکور را مورد بررسی قرار دهیم. این مقاله راه گشای محققان بعدی و توسعه و تحقیق این اصل در فرایند دادرسی کیفری خواهد بود.