بررسی افزایش و کاهش عوض در عقد بیع و چگونگی تاثیر آن بر اقاله

نویسنده : رسولی، مجید ؛

(‎12 صفحه – از 85 تا 96 )

چکیده:
چنانچه طرفین بعد از انعقاد عقد بیع با رضایت، قصد بر هم زدن معامله را داشته باشند، در اصطلاح «اقاله یا تفاسخ » گویند. از همین رو ماده ٢٨٣ قانون مدنی مقرر می‌دارد «بعد از معامله طرفین می‌توانند به تراضی آن را اقاله و تفاسخ کنند » در پژوهش حاضر به یکی از مباحث اساسی اقاله پرداخته شده است و آن این «. آن را اقاله و تفاسخ کنند است که اگر طرفین قرارداد در هنگام اقاله از ثمن قرارداد بکاهند یا افزایش دهند تکلیف اقاله چه خواهد شد؟ برای مثال چنانچه شخصی ملکی را به مبلغ ١٠٠ میلیون تومان خریداری و مبلغ ٥٠ میلیون آنرا نقدا پرداخت و بعد از چند روز هر دو حاضر شوند معامله را اقاله نمایند، اما با این شرط که بایع ٥ میلیون تومان از ثمن را کم نماید و الباقی را تحویل مشتری دهد. آیا برخی از فقها و حقوقدانان این امر را به جهت مخالف بودن با ذات اقاله، موجب بطلان اقاله دانستهاند، لکن در نقطه مقابل، عدهای دیگر آن را صحیح قلمداد نمودهاند. نگارنده با بررسی مسئله به این نتیجه رسیده است که افزایش یا کاهش ثمن موجب بطلان اقاله نمی‌گردد بلکه موجب تغییر ماهیت و مقتضای عقد می‌شود در واقع شرط فزونی و کاستی موجب دگرگون شدن ماهیت و مقتضای اقاله می‌شود و ماهیت عقد را به چیز دیگری تبدیل میکند. این نظریه مستظهر از اصل آزادی اراده و قصد مشترک طرفین و عرف، می‌باشد.