نسبت جرم و گناه در حقوق ایران

نویسنده : آیتی، سید محمد رضا ؛ اسفندیاری بیات، حمزه ؛

(‎28 صفحه – از 9 تا 36 )

چکیده:
جرم و گناه از جمله واژه هایی است که در لغت و محاورات روزمره» مترادف و به جای یکدیگر به کار برده می‌شود. اما در عرصه حقوق» به ویژه در حقوق ایران» به گونه‌ای دیگر به آنها نگریسته می شود. از نظر تاریخی و با تاثیرپذیری حقوق ایران از اندیشه دینی» نوعی مرزبندی بین این دو واژه به وجود آمده است. گناه رفتار مغایر با اوامر و نواهی شرعی و الهی است » اما جرم یک واژه ی حقوقی؛و بر رفتارهایی قابل اطلاق است که در قانون به ممنوعیت آنها تصریح شده باشد؛ اعم از اینکه در فقه و شرع‌اممنوع باشد یا نباشد. با این نگرش اگر رفتاری از لحاظ فقهی و شرعی ممنوعیت داشته باشد و در قانون مورد منع قرار نگرفته باشد» گناه محسوب می شود؛ اما از نظر حقوقی قابل تعقیب و مجازات نخواهد بود. بعد از استقرار جمهوری اسلامی ایران این رویکرد به عنوان روی گردانی از دین تلقی شده و بر همین اساس در اصل ۱۹۷ قانون اساسی» انحصار جرم؛انگازی در قانون برداشته و در موارد سکوت قانونی» قاضی مکلف به رجوع به منابع معتبر فقهی یافتاوای معتبر گردیده است. این نگرش حاکی از یکسان تلقی کردن جرم و کناه در نظام حقوقی فعلی ایران است. از این روء نه نها ممنوعیّت‌های مندرج در قوانین موضوعه» جرم است» بلکه اگر در متون فقهی نیز ممنوعیتی وجود داشته باشد» مسلتزم تعقیب جزایی خواهد بود. هر چند این دیدگاه» نوعی احتیاط و اهتمام به اجرای موازین و مقررات شرعی است» از لحاظ مبانی با مقاصد شریعت در تضاد بوده و از لحاظ عملی با مشکلات عدیده ای روبروست که چاره جویی در مورد آنها غیر ممکن» و با شیوه قانونگذاری امروز سازگار نیست.