ریشه یابی، تحلیل و نقد فتوای جواز بهتان به اهل بدعت

نویسنده : احمدنژاد، امیر؛ کلباسی، زهرا؛

(‎31 صفحه – از 97 تا 127 )

چکیده:
حرمت بهتان همـواره مـورد اجمـاع مسـلمانان بـوده اسـت ، ولـی وجـود روایـت نبـوی در مواجهـه بـا اهـل بـدعت و عبـارت «بـاهتوهم » در آن، بحـث هـایی را در مـورد اطـلاق یـا 97 تخصیص حرمت بهتان درباره این گروه برانگیخته است . شهید ثانی نخستین فقیهـی اسـت که حتی در مواجهه با اهل بدعت ، بر عمومیت بهتـان اصـرار ورزیـده اسـت ؛ پـس از وی، شارحان کافی «بـاهتوهم » را بـه مبهـوتسـاختن بـدعت گـذاران بـا مجـادلات علمـی معنـا کردهاند و فقیهان دیگر نیز یا فتوای مغایری نداشته اند، یا بر همسویی با دیدگاه شهید ثـانی تاکید ورزیدهاند، اما در دوران معاصر، شیخ انصاری با تکیه بر روایت مذکور و مصـلحت امت اسلامی در رفع فتنه اهل بدعت ، احتمال جواز بهتان به آنان را مطرح ساخت که پـس از وی مورد استقبال برخی فقیهان معاصر قرارگرفت ، در حالی که قراین متعدد درونمتنی همچون معناشناسی باهتوهم ، وجود نسخ گونـاگون و بـه تبـع شـبهه مفهومیـه و… و قـراین برونمتنـی همچـون حرمـت مطلـق بهتـان در آیـات و روایـات، وجـوب مقابلـه علمـی بـا بــدعت گــذاران و اتفــاق نظــر اندیشــمندان حــوزههــای دیگــر علــوم اســلامی بــر معنــای مبهوتساختن اهل بدعت ، بر عدم جواز بهتان به اهل بدعت گواهی می دهد. از سوی دیگر ترویج بهتان به اهل بدعت سبب از میانرفتن اعتماد مردم به صـحت گفتـار مومنان، گسترش تهمت پراکنی و بی اخلاقی در جامعه و تهییج بدعت گذاران به ضـربه زدن هرچه بیشتر به باور و شخصیت مومنان می گردد که جملگی نه تنها به مصلحت امت اسـلام نبوده، بلکه نافی مصالح آنان است .