ماهیت احکام امضایی (از رهگذر بررسی تطبیقی آرای مرحوم محقق اصفهانی و امام خمینی)

نویسنده : فیاضی، مسعود؛

(‎26 صفحه – از 193 تا 218 )

چکیده:
احکام امضایی آن دسته از احکام شرعی اند کـه پـیش از ظهـور اسـلام در میـان عـرف در جریان بودهاند و اسلام نیز در مواجهه با آنها یا بدون هیچ تغییری و یا با اعمال اصـلاحاتی آنها را پذیرفته و امضا کرده است . با توجه به اینکه عرف عرب زمـان تشـریع ، پایـه اصـلی این دسته از احکام بودهاند، این پرسش اساسی پیش می آیـد کـه آیـا بـا اینکـه بسـیاری از عرفیات مزبور از میان رفته اند یا در بسیاری اقوام دیگر جاری نیستند، می تـوان گفـت ایـن احکام از فعلیت افتادهاند یا از فعلیت افتادن این احکام تـابع از میـانرفـتن عـرف آن زمـان نیست ؟ پاسخ در مواردی که عرف جزء موضوع بوده، مشخص است ؛ زیرا در این صورت روشن است که با از میانرفتن عرف، حکم نیز از فعلیت مـی افتـد؛ ولـی مشـکل در جـایی است که عرف از عناصر قوامبخش موضوع نباشد و فقط ظرف تحقق آن بوده باشد؛ زیـرا جست وجوی پاسخ در این صورت بستگی به مبنای اتخاذشـده در مـورد حقیقـت امضـای شارع دارد؛ زیرا اگر معتقد باشیم در فرایند امضا هیچ گونه اعتباری از سوی شارع صورت نمی گیرد و امضای او فقط اخباری از رضایتش است ، با از میانرفتن عـرف، حکـم نیـز از فعلیت می افتد؛ ولی اگر معتقد باشیم در فرایند امضای شارع، اقدام به اعتبار حکمی مماثل و همانند حکم عقلا می کند، با از میـانرفـتن عـرف، حکـم از میـان نمـی رود و از فعلیـت نمی افتـد. امـام خمینـی دربـاره حقیقـت امضـا بـه صـورت اول و مرحـوم آیـت الله غـروی