بررسی قابلیت حقوق مالکیت ادبی و هنری در حمایت از نمودهای فرهنگ عامه
نویسنده : غفوری، زینب؛
(26 صفحه – از 77 تا 102 )
مقاله
چکیده:
بخش عمده مصادیق نمودهای فرهنگ عامه یا فولکلور را ادبیات و ترانه‌ها، طرح‌ها و نقش‌ها، موسیقی و غیره دربرمی‌گیرد؛ از این‌رو، چندان شگفت‌آور نیست اگر در استفاده از قابلیت‌های نظام مالکیت فکری، حقوق ادبی- هنری را به عنوان نخستین قالب برگزینیم؛ چرا که موضوعات مورد حمایت آن، قرابتی بسیار با آثار فولکلوریک دارد. این آثار را می‌توان در دسته‌های گوناگون مورد حمایت حقوق ادبی و هنری از قبیل: آثار ادبی، موسیقیایی، هنرهای تجسمی و غیره قرار داد و ممکن است در بدو امر این گونه به نظر برسد که نظام مزبور به نحوی مطلوب می‌تواند این نمودها را مورد حمایت قرار دهد کما اینکه برخی از نظام‌های حقوقی نیز این رویکرد را برگزیده و شباهتی تام، میان این دو برقرار کرده‌اند. با این وجود، تدقیق در پیش‌شرط‌های حمایت در نظام حقوق ادبی – هنری، این واقعیت را آشکار می‌سازد که به‌رغم شباهت اولیه میان موضوعات حمایت؛ نمودهای فرهنگ عامه فاقد بسیاری از شروط اولیه و بنیادین اثر قابل حمایت در نظام ادبی و هنری هستند. پدیدآورندگی، دارندگی حقوق، اصالت و ابتکار، ثبوت در قالب مادی و محدودیت طول مدت حمایت از آثار، همگی از اصول بنیادین این نظام حقوقی هستند که حمایت بر پایه آن‌ها اعطا می‌شود. در مقابل، نمودهای فرهنگ عامه با هیچ‌یک از این شروط حمایت تطبیق نمی‌یابند. به‌رغم این مشکلات، بسیاری از صاحب‌نظران و حقوق‌دانان تلاش نموده‌اند مفاهیم پیش‌گفته را با توجیهاتی گوناگون بر نمودهای فرهنگ عامه نیز تطبیق دهند و از این طریق، با تغییراتی اندک، نمودهای مربوطه را تحت گستره حمایتی نظام حقوق ادبی و هنری قرار داده و از مزایای آن بهره بگیرند. با این حال به نظر می‌رسد به‌رغم شباهت موضوعات، شروط حمایت در نظام پیش‌گفته را به سختی می‌توان در مورد نمودهای فولکلوریک احراز کرد؛ علاوه بر این، هدف از حمایت برای این دو دسته از آثار با یکدیگر بسیار متفاوت است. این تفاوت‌ها در عمل، نه تنها موجب ورود استثنائات بسیار بر نظام ادبی – هنری برای جا دادن آثار فولکلور به عنوان موضوعات قابل حمایت در این نظام خواهد شد؛ بلکه در نهایت نتیجه‌ای مطلوب نیز به دست نخواهد داد؛ از این‌رو، به نظر می‌رسد تحمیل آثار فولکلوریک بر نظام حقوق ادبی – هنری برای هیچ‌یک از دو سوی رابطه سودی نخواهد داشت و مطلوب‌تر آن است که درصدد طراحی یک نظام حمایتی ویژه برای این موضوعات برآییم.
آخرین دیدگاه‌ها