تحلیل ماهیت و قلمرو قراردادی شدن آیین دادرسی کیفری در حقوق ایران

نویسنده : شمولی، مراد؛ نویسنده مسئول : شادمان فر، محمد رضا؛

(‎25 صفحه – از 159 تا 183 )

چکیده:
رویکرد سنتی حقوق کیفری به دلایل متعدد حقوقی، جرم شناسانه، مدیریتی و غیره با تغییرهای بنیادین مواجه شده است. قراردادی شدن حقوق کیفری از اصلی‌ترین این تغییرها است که بر اساس آن اراده یکی از طرفین دعوای کیفری یعنی بزه‌دیده به رسمیت شناخته شده و با قائل شدن نقش فعال و پویا برای وی در صورت احراز شرایطی در فرایند تعیین سرنوشت دعوای کیفری مداخله نمایند. حمایت از بزه‌دیده یکی از اصلی‌ترین هدف عدالت کیفری به شمار می‎آید. در این میان قراردادی شدن حقوق کیفری با قائل شدن نقش فعال برای بزه‌دیده در فرآیند کیفری، در تحقق هدف عدالت کیفری جایگاه ویژه‌ای دارد. بر این اساس نقش بزه‌دیده در ادامه یا توقف دعوای کیفری، چگونگی اجرای پاسخ‌ها اثرگذار است. این راهبرد در سراسر فرآیند کیفری دارای جلوه‌های گوناگونی است که نقش بزه‌دیده در آنها نمایان است. در حقوق ایران هم می‌توان رد پای قراردادی شدن را در قوانین و مقررات کیفری مشاهده نمود و در واقع، برخی جلوه‌های تحقق عدالت توافقی در قوانین و مقررات کیفری از جمله قانون مجازات اسلامی و قانون آیین دادرسی کیفری وجود دارد، که می‎توان در مراحل مختلف رسیدگی ملاحظه نمود. هر کدام از این جلوه‌ها، با قائل شدن نقشی برای بزه دیده برای وی در فرایند کیفری، به دنبال تامین خواسته های بزه دیدگان است. بر این اساس لازم است بهره گیری از قراردادی شدن آیین دادرسی کیفری به عنوان یک اصل تبدیل شود و در کنار این مسئله سعی در رفع خلاءهای موجود داشت که می توان به آموزش مقامات دخیل در قراردادی شدن آیین دادرسی کیفری اشاره نمود تا از این طریق بتوان بهتر و شایسته تر حقوق بزه دیده را تضمین نمود.