تبیین مبانی مشروعیت و بنیان آن در قانون اساسی ایران

نویسنده : سعادت، مهدی؛

‏(26 صفحه – از 81 تا 106)

چکیده :

از زمانی که نهضت قانون اساسی گرایی فراگیر شد و قانون اساسی پا به عرصه وجود نهاد بحث مشروعیت آن نیز، همزمان مطرح و صاحب نظران تلاش مستمر داشته تا با ارائه دلایل و براهین گوناگون مشروعیت واقعی آن را به گونه ای قابل قبول برای عموم ترسیم کنند. علی رغم فراگیری این سند، هنوز پیرامون مشروعیت آن مباحث متفاوتی مطرح است. بر این اساس، حاکمیت در حقوق اساسی جمهوری اسلامی ایران از دو منشأ و بنیاد «حاکمیت خدا بر جهان و انسان» و نیز «حاکمیت الهی انسان بر سرنوشت خویش» سرچشمه می گیرد. دراین مقاله تلاش نموده ایم که فرضیه معیار اکثریت، ضمن عدم مقبولیت عام، را به عنوان مبنای غیر مطمئن برای مشروعیت بررسی کنیم و مسأله اصلی مقاله، مشروعیت در قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران را در قالب پاسخ به دو سؤال فرعی یعنی ؛ مبنای دینی حاکمیت و نیز مبنای مردمی آن چیستند ؟، مورد بحث و بررسی قرار دادیم. روش بکارگیری در این تحقیق بصورت کتابخانه ای و میدانی بوده است. ماحصل این پژوهش نشان می دهد که از آنجا که مشروعیت در نظام اسلامی وابسته به خداوند است و از او منشأ می گیرد. حکومت اسلامی بر اراده تشریعی الهی استوار است و رأی خدا در همه جا مطاع بوده و اعتبار رأی مردم تا وقتی است که بادین تنافی نداشته باشد. بنابراین «مقبولیت مردمی» با «مشروعیت الهی» نه تلازمی دارد و نه تنافیی. نقش مردم در مقام فعلیت بخشیدن به این نظام مؤثر است و در حقیقت مردم در مقبولیت، عینیت بخشی و کارآمدی حکومت اسلامی نقشی اساسی دارند.