رویکرد منشأگرایی در تفسیر قانون اساسی و آثار آن در رویه ی شورای نگهبان

نویسنده : موسی زاده، ابراهیم ؛ منصوریان، مصطفی ؛

(‎22 صفحه – از 1 تا 22 )

چکیده:
تفسیر دقیق، نظام‌مند و در عین حال پویای قانون اساسی که بتواند با هدف و روح قانون اساسی در تطابق باشد، امر بسیار مهمی است که از اختلافات بین قوا و معضلات جلوگیری می‌کند و مانع تغییرات سریع قانون اساسی می‌شود. در این زمینه رویکردهای متعدد و البته متفاوتی ابراز شده که از جمله مهم‌ترین آنها، رویکرد منشأگرایی است که حدود نیم قرن از ابداع آن می‌گذرد و همچنان در زمره‌ی اصلی‌ترین نظریه‌های موجود در این زمینه به‌شمار می‌رود. امعان نظر به رویه‌ی تفسیری شورای نگهبان نیز بر این مسئله دلالت می‌کند که اراده‌ی قانونگذار اساسی و نیز ضابطه‌های شرعی، پایه‌های اصلی تفسیر قانون اساسی را تشکیل می‌دهند و این پژوهش با رویکردی توصیفی- تحلیلی نشان می‌دهد که مشی تفسیری شورای نگهبان با رویکرد تفسیری منشأگرایی همخوانی نزدیکی دارد.بی‌تردید جایگاه ریاست جمهوری از خطیرترین و مؤثرترین مناصب در جمهوری اسلامی است و لازمه‌ی تصدی این سمت، دارا بودن توانمندی‌ها و خصایص متعددی است. ازاین‌رو قانونگذار اساسی به‌منظور انعکاس اهمیت این جایگاه و مسئولیت‌های آن، در اصل 115 از ضرورت رجل مذهبی و سیاسی بودن رئیس‌جمهور سخن گفته است. نمایندگان مجلس خبرگان قانون اساسی معتقد بودند رئیس‌جمهور یا رأسا به اعمال ولایت می‌پردازد یا به نیابت و وکالت از ولی فقیه اختیارات اجرایی را اعمال می‌کند. بنابراین چنین فردی باید براساس اصل شایسته‌گزینی همان شرایط یا نزدیک‌ترین شرایط تصدی منصب توسط ولی و کارگزاران بالادستی در حکومت اسلامی را دارا باشد. منصوصات فقهی سه شرط اسلام‌شناسی (فقاهت و توانایی استخراج احکام)، آشنایی و قدرت تحلیل در مسائل سیاسی روز جوامع داخلی و بین‌المللی و عدم انحراف عمدی از اجرای دستورهای دینی (عدالت) را برای حاکم و کارگزار حکومتی ضروری می‌داند. این تحقیق با استفاده از روش توصیفی-تحلیلی با تبیین عبارت «رجل مذهبی سیاسی» از منظر حقوقی و روایی بیانگر این است که به هر اندازه منصبی در جامعه‌ی اسلامی رفیع‌تر باشد، برخورداری از این شروط هم ضروری‌تر خواهد بود که در خصوص مقام ریاست جمهوری جمیع این شرایط در قالب مفهوم مذکور تبلور یافته است.