ضمان عاقله و اصل شخصی بودن مسئولیت کیفری

نویسنده : علیرضایی، طاهره ؛

(‎13 صفحه – از 14 تا 26 )

خلاصه ماشینی: اعمال این اصل در حقوق ساخته ی بشر، با تأخیر همراه بوده است ؛زیرا زمان برده است تا بشر خود را از سایه سنگین مسئولیت جمعی- که جنگ های قبیله ای را برای وقوع یک جرم در پی داشت – رها کند و مسئولیت فردی و مجازات بزهکار را به عنوان اصل بپذیرد. ولی قرآن این اصل را صراحتا در آیات خود آورده است و با بیان این که «هیچ کس بار گناه دیگری را به دوش نمی کشد» دیگران را حتی اگر از افراد خانواده بزهکار باشند، بری از مسئولیت می داند و صد البته این عدالت پذیری و عدالت گستری اسلام است . شیخ طوسی نیز پدر و پسر را داخل در عصبه نمی داند و معتقد است اصل ، برائت است و بقیه افراد عاقله ضمان و مسئولیتشان ثابت است ولی دلیلی برای مسئولیت پدر و پسر نیست ؛ لذا اصل این است که ذمه آن ها از پرداخت بری است (احمدی، ١٣٨١، ص ٢٨). هم چنین در صورت وجود عصبه ،ضامن جریره موظف به پرداخت دیه جنایت نمی گردد؛ زیرا این عقد به مجهول بودن نسبت ضامن مشروط شده است پس با وجود هر یک از آن ها عقد ضمان صحیح نخواهد بود(صادقی، ١٣٨٢، ص ٢٦٩). قانون مجازات اسلامی هم در ماده (٣٠٧) این قول را پذیرفته است که همه کسانی که حین الفوت ارث می برند به صورت مساوی عهده دار پرداخت دیه هستند.