مفهوم، ملاک و مصادیق افساد فی الارض در قانون مجازات اسلامی 1392

نویسنده : بابایی، محمدمهدی ؛

(‎20 صفحه – از 59 تا 78 )

چکیده:
افساد فی الارض، عنوانی است که از فقه جزایی اسلام وارد نظام حقوقی ایران شده است و به دلیل عدم تعریف آن توسط فقها، قانون مجازات اسلامی نیز تعریف و ملاک روشنی ارائه نرکده و قانون گذار با الفاظ مبهم، که تفسیر بردار و دامنه دار هستند، آن را جرم انگاری نموده است. عدم تعریف توسط فقها، به خاطر استعمال آن در معنای لغوی می باشد؛ که قدر جامع معنای لغوی آن، خروج از حالت اعتدال است؛ بنابراین افساد فی الارض هرگونه اخلال درذ نظم و امنیت عمومی را شامل می شود و مفهومی غیر از محاربه دارد. با این وجود، این امر، موضوع حکم مجازات در آیات 33 و 32 سوره مائده نبوده بلکه واسطه و علت در ثبوت حکم بر موضوع است و یک عنوان عامی است که بر همه رفتارهای مجرمانه منطبق است. ولی با توجه به مفهوم مشکک آن، گاهی بر جرایم سنگین حدی و گاهی بر جرایم خرد و تعزیری منطبق می شود. در هر صورت، عنوان «مجرمانه» غیر از «افساد فی الارض» می باشد. بنابراین مبنای قانون گذار در تبیین ملاک افساد فی الارض (ماده 286 ق.م.ا مصوب 1392) مخدوش است؛ زیرا «گستره وسیع» به عنوان ملاک جرم، از قید «فی ارارض» استفاده نمی شود. بلکه این قید دلالت بر جنبه اجتماعی آن دارد؛ همچنان که جرم نیز جنبه اجتماعی دارد. بنابراین، «افساد فی الارض» در فقه جزایی اسلام، معادل «جرم» در حقوق موضوع است.