حدود و قصاص در سپهر گفتمان‌های فقهی

نویسنده : پیوندی، غلامرضا ؛ احمدوند، ولی محمد ؛

(‎34 صفحه – از 159 تا 192 )

چکیده:
مقاله حاضر با عنایت به تحولات حقوقی در عصر جهانی شدن به موضوع مجازات‌های معیّن در اندیشه و نظر فقها و روشنفکران اسلامی با تاکید بر جریان‌های اندیشه‌ای ـ فقهی تشیع می‌پردازد. به زعم مقاله حاضر طرح و برجسته شدن ارزش‌های حقوقی غربی در فضای رسانه‌ای و آکادمیک دنیای کنونی واکنش‌های متفاوتی را درباره مجازات‌های معیّن )حدود و قصاص) در جهان اسلام برانگیخته است. این واکنش‌ها را نمی‌توان نه صرفا انفعالی و نه حتی اجتهادی نامید؛ بلکه بهانه‌ای بود که نحله‌های مختلف در جهان اسلام، بازاندیشی درباره سنت اسلامی در باب مجازات‌های معیّن داشته باشند. یعنی ضمن پذیرش اصول اساسی و قواعد بنیادین پارادایم اسلامی، هر کدام به مقتضای رویکرد خود گفتگوی ویژه‌ای را با سنت رغم زدند. از این میان می‌توان سه جریان سنتی‌اندیش، تجددگرای مسلمان و نواندیش از هم متمایز ساخت. سنتی‌اندیشان کسانی محسوب می‌شوند که هیچ اصالتی برای اندیشه تجدد و سوالات و شبهات غرب قائل نیست؛ لذا معتقد به اجرای حدود به همان کیفیتی هستند که در عصر ظهور صورت می‌پذیرفته است. نواندیشان معتقد به اعتبار و مرجعیت سنت اسلامی‌اند، ولی قائل به ناکارآمدی آن نظر به مقتضیات عصرند؛ بنابراین به کارآمدسازی آن از گذر پروسه‌های اجتهادی می‌پردازند. آنها در باب مجازات‌های معیّن، در برخی موارد قائل به طریقیت این احکام‌اند، نه موضوعیت آنها و به تبع، قائل به تغییر و تبدیل پاره‌ای از این مجازات‌ها هستند. اما متجددین مسلمان با اینکه از نص درجه یک که قرآن و سنت را شامل می‌شود، عبور نمی‌کنند، پرسش‌ها و شبهاتی را که از ناحیه غرب مطرح می‌شوند، جدی می‌گیرند و احکام تاریخی اسلامی را از منظر ارزش‌های مدرن نقد می‌کنند.