عوامل دخیل در اضرار و تبیین ملاک تمییز آنها

نویسنده : صادقی، محمد هادی؛ میرزایی، محمد؛

(‎36 صفحه – از 37 تا 72 )

چکیده:
عوامل دخیل در حدوث نتیجه زیانبار، از سه قسم خارج نیست که عبارت اند از: علت، سبب و شرط؛ ولی عوامل موثر در ضمان فقط به «سبب» و «علت» منحصر است. تمییز این مفاهیم از یکدیگر به دلیل عدم ارائه معیار ممیزه و تشابهات فراوان، در مواردی پیچیدگی های فراوانی دارد. در این نوشتار با توجه به آثار مترتب بر مداخله هریک از صورت های مذکور و به منظور تشخیص و تفکیک آنها از یکدیگر، «تاثیر» و ماهیت واقعی آن به عنوان ملاک و وجه تمییز اصلی محسوب می گردد و معیارهای فرعی دیگر یعنی «عدوان»، به عنوان مقدمه تاثیر و «رابطه استناد» به عنوان مجرای تاثیر، معرفی می گردند. بر این اساس، علت عامل موثری قلمداد می شود که عدوانش به صورت نوعی، حتما موجود و نفسا، تاثیر مستقیم در اضرار دارد؛ بنابراین رابطه استناد میان آن و نتیجه زیانبار برقرار است. سبب نیز عامل موثری است که تحقق نتیجه، نه به طور مستقیم از نفس وجودی آن، بلکه از اثرش حاصل شده، عدوانش به صورت بالقوه موجود و به نحو نسبی و با توجه به شرایط، قابلیت حدوث و فعلیت می یابد. رابطه استناد نیز به عنوان مجرای سریان تاثیر، زمانی برقرار می شود که تاثیر سبب بر اضرار، به فعلیت برسد. همچنین شرط، عامل غیرموثری است که به طور مستقیم یا غیرمستقیم، تاثیری بر اضرار ندارد و عدوان نیز در آن به طور نوعی یا نسبی موجود نیست؛ بنابراین هرگز موثر در تحقق نتیجه نبوده، به دلیل فقدان تاثیر، توانایی به جریان انداختن رابطه استناد را به عنوان مجرای تاثیر، ندارد.