واکاوی جرم‌انگاری ترک‌فعل در تقابل دو اصل خودمداری و رفاه
نویسنده : قورچی‌بیگی، مجید؛
(22 صفحه – از 195 تا 216 )
چکیده:
جرم‌انگاری ترک‌فعل در حقوق کیفری، موضوعی چالشی است و سنت حقوقی در این رابطه در نظام‌های حقوقی، متفاوت است. در وهله نخست باید روشن شود که آیا از نظر ماهیت و چیستی، میان فعل و ترک‌فعل تفاوتی وجود دارد یا خیر و در صورت وجود چنین تمایزی، آیا این تمایز موجب می‌شود از نظر سرزنش‌پذیری اخلاقی نیز، ترک‌فعل در مرتبه پایین‌تری از فعل قرار گیرد یا خیر. در این راستا «پیامدگرایان» و «وظیفه‌گرایان» رویکرد مشابهی ندارند. در «پیامدگرایی اخلاقی»، تمایز میان فعل و ترک‌فعل نفی می‌شود در حالی که در «اخلاق وظیفه‌گرا» این تمایز به رسمیت شناخته می‌شود. جرم‌انگاری ترک‌فعل نیز محل تقابل میان دو اصل است؛ اصل «خودمداری» در برابر اصل «رفاه». مخالفان جرم‌انگاری ترک‌فعل، بر مبنای اصل خودمداری اعتقاد دارند موضوع جرم‌انگاری در حقوق کیفری اصولاً تکالیف سلبی یا منفی است و الزام شهروندان به تکالیف ایجابی یا مثبت برخلاف اهداف اولیه حقوق کیفری است و این امر منجر به سلب آزادی بیشتری می‌شود. از دیگر سو، موافقان با تأکید بر اجتناب از خودمداری افراطی و بر مبنای مسئولیت اجتماعی حقوق کیفری، سطحی از همکاری اجتماعی و مسئولیت اجتماعی را برای تحقق خودمداری فردی ضروری می‌دانند؛ همچنین اعتقاد دارند قرار گرفتن ترک‌فعل در مرتبه نازل‌تری از فعل از نظر سرزنش‌پذیری، ارتباطی به اصل جرم‌انگاری یا نامناسب بودن جرم‌انگاری ترک‌فعل‌ها ندارد. این مقاله ضمن بررسی «دکترین فعل و ترک‌فعل» به واکاوی مبانی و اصول رقیب حاکم بر جرم‌انگاری ترک‌فعل و چالش‌های فنی آن می‌پردازد.
آخرین دیدگاه‌ها