بازخوانی انتقادی نظریه انحصار خمس در غنائم جنگی و رُکاز
نویسنده : مؤمنی، عابدین ؛
(20 صفحه – از 175 تا 194 )
چکیده:
در بابِ وجوب خمس اموال غیر غنائم جنگی، بهویژه ارباح مکاسب، میان فقهای مسلمان اختلاف نظر وجود دارد. فقهای امامیه بر وجوب آن اجماع دارند و فقهای اهلسنت بر عدم وجوب آن به جز در رکاز- یعنی دفینههای زیر زمین-، فتوا دادهاند. ریشۀ این اختلاف نظر را علاوه بر تفسیر متفاوت فریقین از واژۀ «غنمتم» در آیه چهلویکم سورۀ مبارکه أنفال، باید در ادلّه غیر قرآنی وجوب خمس«ارباح مکاسب» جُست. سایر مذاهب فقهی در خمس به حدیث نبوی «و فی الرکاز الخمس» استناد کردهاند، اما امامیه به احادیث اهلبیت(ع) هم اتکا کرده است. به نظر میرسد اختلافنظر میان فقه اهلسنت و فقه امامیه در مرتبه نخست به تردید و ترجیح ادله برمیگردد، که چنین رویّهای مختص به مستندات فقهای امامیه نیست؛ بلکه این امر در میان همه مذاهب اسلامی متداول است و اصلی پذیرفته شده بهشمار میآید؛ و در مرتبه دوم ریشه آن را باید در تفسیر فقهی که فقهای هر یک از مذاهب از ادله وجوب خمس ارائه دادهاند، یافت که البته باز این هم منحصر در مذهب امامیه نیست. مقاله حاضر در نظر دارد خوانشی انتقادی از نظریه انحصار خمس در غنائم جنگی و نظریات مختلف دربارۀ رکاز با تکیه بر واکاوی ادله استنباطی وجوب خمس ارباح مکاسب نزد فقهای امامیه و مقایسه آن با خمس رکاز نزد اهلسنت، ارائه دهد.
آخرین دیدگاهها