نسبت سنجی قاعده ی نفی حرج و ادله‌ی محرمات

نویسنده مسئول : حاجیان فروشانی، زهره ؛ نویسنده : حمیدی، محمدرضا ؛

(‎20 صفحه – از 261 تا 280 )

چکیده:
قاعده‌ی نفی حرج از قواعد مسلّم و امتنانی است که با حکومت بر ادله‌ی اولیه‌ی احکام، الزامِ انجام دادن تکالیفِ دشوار را برمی‌دارد. در حاکمیت قاعده‌ی نفی حرج بر واجبات تردیدی نیست؛ اما در مورد رابطه‌ی آن با ادله‌ی اولیه‌ی محرمات، اتفاق نظر وجود ندارد. ظاهر گفتار برخی فقیهان، حکومت قاعده‌ی یاد شده بر ادله‌ی محرمات است که بر اساس آن، مکلف می‌تواند با استناد به حرج، مرتکب محرمات شود. پذیرش این نظر، نتایجی ناپذیرفتنی در فقه و ناسازگار با اخلاق به دنبال خواهد داشت. در این نوشتار، ضمن بیان ادله‌ی باورمندان به این سخن، مبانی آن مورد نقد و ارزیابی قرار گرفته است. با توجه به عدم اطلاق دلیل لاحرج نسبت به امور عدمی و نیز با دقت به مفهوم ادله‌ی اضطرار، به نظر می‌رسد ادله‌ی محرمات، تخصصاً از گستره‌ی حاکمیت قاعده‌ی یاد شده بیرون‌اند؛ و در صورت باقی ماندن تردید، اصل بر عدم رفع ادله‌ی محرمات توسط قاعده‌‌ی نفی حرج خواهد بود.