تبیین ماهیت و مجاری قاعده نفی وزر و ابتناءآن بر سیره عقلا

نویسنده : شفیعی، محسن ؛ احمد پور، اکبر ؛ فخلعی، محمدتقی ؛

(‎23 صفحه – از 131 تا 153 )

چکیده:
این مقاله، تلاشی در راستای تبیین ماهیت قاعده نفی‌وزر است که از برخی آیه‌های قرآن کریم الهام گرفته شده است. به نظر می‌رسد عدم وضوح مفاد این قاعده سبب اختلاف دیدگاه در میان اندیشمندان شده است؛ به‌گونه‌ای که برخی منکر امکان بکارگیری این قاعده در مسائل فقهی شده‌ و مفاد آن را ناظر به عالم آخرت دانسته‌اند؛ گروهی دیگر مفاد آن را بیانگر حکم عقل و غیرقابل تخصیص شمرده و از این رهگذر با پاره‌ای از احکام فقهی همچون ضمان عاقله مخالفت کرده‌اند. در این جستار با روش تحلیلی و انتقادی، جایگاه این قاعده مورد بررسی قرار گرفته است، واین نتیجه حاصل شده که از سویی مفهوم آن نشانگر نفی مسئولیت نیابتی است و از سوی دیگر، مبنای حجیت آن سیره عقلا بوده و از این‌رو قابلیت تخصیص را دارد. بنابراین با تحلیل این قاعده، از طرفی برای اصل پر کاربرد فردی بودن مسئولیت، مستندی قرآنی فراهم می‌شود، و از طرف دیگر، رویکرد فقه اسلامی‌‌ در خصوص مسئولیتهای نیابتی که از مستثنیات قاعده محسوب می‌شوند، قابل ارزیابی خواهد بود.