ارزیابی انتقادی ادله فقهی «بدل حیلوله»
نویسنده : حسینی فاضل، سید مرتضی ؛ ضیائی، محمد عادل ؛
(17 صفحه – از 369 تا 385 )
چکیده:
در فقه اسلامی، ضامن موظف به ردّ عین به مالک است. اما در صورت تعذر، باید بدل آن را تا زمان ردّ عین، بدهد که از آن به «بدل حیلوله» یاد میشود. هرچند مشهور فقهای امامیه و نیز برخی از فقیهان اهلسنت به بدل حیلوله حکم دادهاند، اما اختلاف در ادلهی مشروعیت و چالشهای مهم اجرای آن همانند افزوده شدن دعاوی جدید به پرونده مانند ادعای ضامن نسبت به تصرفات مغصوب منه در بدل و طولانیشدن پروندههای قضایی، بازخوانی ادلهی این حکم را ضروری مینماید. بررسی ادله نشان میدهد که ادلهی لفظی مورد استناد، ارتباط مستقیمی با موضوع ندارند، بلکه به لزوم جبران خسارت دلالت دارند. ادلهی لبی مطرح شده نیز، فراتر از حکم ارشادی نیستند. در نتیجه دستکم در مواردی که ضمان به دلیل تصرف غیرعدوانی است، برای جبران زیانهای مالک، به جای «بدل حیلوله» میتوان به شیوههای عقلایی دیگر مانند پرداخت اجرة المثل منافع عین مغصوبه به مالک نیز رجوع نمود که چالشها و دشواریهای کمتری دارند.
آخرین دیدگاهها