خاستگاه و مصادر فقه اسلامی در نگاه خاورشناسان

نویسنده : پارسا، فروغ ؛

(‎22 صفحه – از 81 تا 102 )

چکیده:
فقه اسلامی، یکی از مهم ترین مباحثی است که خاورشناسان به آن پرداخته اند. نقطه ی عزیمت مطالعات آنها، این ایده بوده که نظام حقوق اسلامی، از نظام حقوقی یهودیت و رومی اقتباس شده است. در همین رابطه خاستگاه فقه اسلامی، مورد مناقشه قرار گرفته است. با اینکه بسیاری از آنها دیدگاه مسلمانان درباره ی ابتنای فقه بر قرآن و سنت را پذیرفته‌اند، برخی از آنها معتقدند فقه اسلامی، در قرآن و سنت نبوی ریشه ندارد؛ بلکه آرای صحابه و تابعین و فقهای متاخر اسلامی در پیدایی نظام فقهی اسلام تاثیر داشته اند. دانشمندان غربی در پژوهش های فقه‌شناختی نمونه‌هایی از موارد تشابه قوانین اسلامی با قوانین یهود و یا رومی را مطرح کرده‌اند. دانشمندان مسلمان از سویی اشاره داشته اند که همه ی ادیان الهی برای هدایت بشر آمده و ناگزیر احکام عبادی و مدنی مشابهی دارند. از سوی دیگر، نشان داده‌اند که قوانین عبادی و نیز احکام حقوقی و جزایی فقه اسلامی، با قوانین یهود و نیز رومی تفاوت ماهوی دارند. همچنین در مواردی از قبیل قاعده ی فراش و نیز قاعده ی ثبوتیه نشان داده‌اند که این دو در سنت‌های عرب پیش از اسلام متداول بوده و به هیچ روی از قوانین رومی اقتباس نشده اند.