نقد رویة قضایی در اعمال حق حبس زوجه در پرتو سابقة فقهی

نویسنده : فروتن، یوسف ؛ داداشی نیاکی، محمدرضا ؛ مقصودی، رضا ؛ نویسنده مسئول : مقدم، عیسی ؛

(‎29 صفحه – از 189 تا 217 )

چکیده:
حق حبس اختیاری برای هر یک از طرفین قرارداد است که براساس آن حق دارند اجرای تعهد خود را موکول به اجرای تعهد دیگری کنند. این مسئله که آیا حق حبس زوجه خودداری از تمکین عام و خاص است و یا تنها تمکین خاص را دربر می‌گیرد و همچنین تأثیر علم زوجه به اعسار زوج بر حق حبس وی، علاوه بر اینکه در فقه اختلاف‌برانگیز است، منجر به رویة قضایی متعارض و صدور دو رأی وحدت رویه نیز شده است. در این مقاله سابقة فقهی و رویة قضایی این موضوع بررسی شده است و در این پژوهش که به روش توصیفی ـ تحلیلی همراه با نقد رویة قضایی به نگارش درآمده است،این نتیجه به دست آمد که عقد نکاح عقدی است موجد تعهدات متقابل، و نمی‌توان پذیرفت که زن بدون هیچ نوع تمکینی، تقاضای اجرای تعهدات مرد درخصوص مهریه و نفقه را داشته باشد؛ به‌ویژه زمانی که دربارة مهریه حکم اعسار صادر شده و در حال اجرا باشد. چنین رویکردی برخلاف تعهدات متقابل طرفین خواهد بود. لزوم تمکین عام زن و اختصاص حق حبس وی به تمکین خاص مستند به سابقة فقهی موضوع و رویة قضایی دادگاه‌های تالی است و از سوءاستفاده‌ از حق حبس پیشگیری می‌کند و درعین‌حال، رأی وحدت رویه شمارة 718، قلمرو حق حبس را به‌شدت محدود می‌کند، به‌نحوی‌که هر نوع تبعیت زن از مرد می‌تواند منجر به سقوط حق حبس زن شود.