تأسیس اصل در شرط نتیجه و بررسی آثار آن

نویسنده : تولیت، سید عباس ؛

(‎22 صفحه – از 67 تا 88 )

چکیده:
علم الشروط در فقه شیعه، همچون علم الحیل در فقه اهل سنت همواره مورد توجه خاص حقوقدانان اسلامی بوده است نیاز به انعقاد قراردادهایی که در قالب عقود معین و معهود نمی گنجید و نیاز به تحصیل آثار و نتایجی که به طور خاص، مسبوق به سابقه مصرح شرعی نبود و طبعا صحت آن قراردادها و مشروعیت آن آثار و نتایج را مشکوک می نمود، علت اساسی و انگیزه اصلی اهتمام خاص فقها به مبحث شروط ضمن عقد بود. در این میان، شرط نتیجه علاوه بر اینکه همچون سایر اقسام شروط ضمن عقد، تعهد تبعی (التزام شرطی) بوده و در جهاتی متمایز از تعهد اصلی است به این لحاظ نیز که حصول نتایج در آن متوقف بر انشاء مستقلی نیست و بی آنکه متوقف بر سبب خاصی باشد نتایج را حاصل می گرداند، بیشتر مورد تشکیک و تدقیق قرار گرفت. شک و تردیدها و در پی آن امعان نظرها و تدقیق ها عمدتا در ناحیه قیاس شرط نتیجه با سایر اقسام شروط ضمن عقد، صحت شرط نتیجه، شمول ادله شروط نسبت به شرط نتیجه، شمول عمومات وجوب وفا به عقد نسبت به شرط نتیجه، سببیت و یا حداقل آلیت انشاء مستقل نسبت به تحقق نتیجه، تاسیس اصل در شروط نتیجه مشکوک، اثر اشتراط عقود عینی به نحو شرط نتیجه و امکان الزام و اسقاط شرط نتیجه، صورت گرفت. در مقاله حاضر آن دسته از معانی و مبانی مرتبط که موثر در یافتن پاسخ مناسب به شبهات و شکوک یاد شده می باشد، مورد بررسی قرار گرفته است