مطالعه ی تطبیقی اصل تقصیر در حقوق جنایی و قواعد آن در سامانه های حقوقی ایران و انگلستان

نویسنده : رایجیان اصلی، مهرداد؛ جوادی، حسین؛

‏(18 صفحه – از 111 تا 128)

چکیده:

یکی از اصول بنیادین در ساختار نظریة عمومی حقوق کیفری که از ابر اصل «انتخاب آزاد » ناشی می شود، «اصل تقصیر » یا «اصل مجرمیت » است. هر چند که در نوشتگان حقوقی ایران مفهوم سازی این اصل در پرتو نظریة عمومی حقوق کیفری صورت نپذیرفته است ولی میتوان جلوه هایی از آن را تحت عنوان رکن معنوی یا عنصر روانی مشاهده کرد. وانگهی انسجام لازم در رابطه با تعریف، مفاهیم منشعب شده، مصادیق و قواعد ناشی از اصل مجرمیت در حقوق کیفری ایران وجود ندارد. پژوهش حاضر اصل مجرمیت را در ساختار نظریة عمومی حقوق کیفری مورد مطالعه قرار داده و بر آن است که اصول شکل یافته در سایة اصل تقصیر (که صورت باز مفهوم سازی شدة رکن روانی است) را به صورت نظام مند مطرح کند. بدین منظور، جرایم عمدی از غیر عمد تفکیک شده و قواعد هر یک به صورت جداگانه مطرح می شود. در رابطه با قواعد ناشی شده از اصل مجرمیت در جرایم عمدی میتوان به اصل آگاهی (علم)، اصل ارادی بودن (عمدی بودن) ارتکاب عمل مجرمانه، اصل سوء نیت، قاعدة عدم موضوعیت انگیزه و در مورد اصول رکن روانی در جرایم غیرعمدی میتوان به قاعدة علم و احتمال و قاعدة خطا اشاره کرد. البته از این اصول ثانویه(قواعد) مقرره های ویژه ای نیز استخراج می شود که چگونگی کارکرد این اصول را نشان می دهد. علاوه بر شناسایی اصول یاد شده در حقوق ایران پژوهش حاضر نیز شناسایی و تطبیق این اصول را در سامانة حقوقی کامن لا و به خصوص حقوق انگلیس عهده دار است.