درآمدی بر نقش اخلاق در تعامل حقوق بشر و شریعت

نویسنده : فلاحی، ابوالقاسم؛

‏(18 صفحه – از 35 تا 52)

چکیده:

حقوق بشر گفتمانی تقریبا نوظهور و متضمن یک سلسله احکام عقلی ثابت و جهانشمول از قبیل برخورداری از امنیت، آزادی بیان، منع شکنجه و اصل برائت است که ریشه در ارزش های اخلاقی دارند. شریعت نیز مقوله ای سنتی است که ارزش ها و ساختارهایی را حمایت می کند که هدف آن برپایی نظمی اخلاق مدار در جامعه انسانی و درونی شدن ارزش های اخلاقی است. برداشتهای متفاوت و بعضا غلط از مبنا و فلسفه حقوق بشر و شریعت، در عمل موجب شده که ارتباط و تعامل این دو مقوله مورد تردید و انکار واقع شده و حتی حقوق بشر و شریعت دو ساحت ناسازگار تلقی گردند. به گونه ای که برخی پژوهشگران در حوزه دینی، حقوق بشر کنونی را ساخته دست غرب و در امتداد روند تاریخی جهان غرب تلقی می کنند. مقاله حاضر با این استدلال که منشاء اختلاف نظرات موجود، اختلاف زمانی در ظهور دو پدیده حقوق بشر و شریعت از یک سو، و غفلت از مقوله اخلاق و نقش آن در تعامل این دو پدیده از سوی دیگر بوده، به طوری که مبنای حقوق بشر اخلاقی است نه عرفی و شریعت نیز بر اخلاق مبتنی بوده و منشاء هر دو کرامت ذاتی انسان است، ضمن ارزیابی دیدگاه های مخالف در خصوص وجود ارتباط میان حقوق بشر و شریعت و کیفیت این ارتباط، با دیدگاهی عملگرایانه به تبیین جایگاه اخلاق در تعامل حقوق بشر و شریعت می پردازد.