تضادها و تقابلهای هنری در قرآن کریم

نویسنده : خرقانی، حسن؛

‏(18 صفحه – از 83 تا 100)

خلاصه ماشینی: “گونه‌های تضاد دربارۀ تضاد یا همان طباق تقسیمات چندی صورت گرفته است که گونه‌هایمختلف آن را بهتر می‌شناساند؛ازاین‌رو این تقسیمات را با نمونه‌هایی قرآنی برایهرکدام یاد می‌کنیم: م‌نوعی در واژگان تضاد دو معنای متضاد ممکن است در قالب واژگانی بیان شود که در اسم،فعل یا حرفبودن هم سنخ باشند یا از دو نوع متفاوت باشند. 2. طباق مجازی:واژگان متضاد با توجه به مناسبتی که میان معنای اصلی و معنایمجازی وجود دارد در غیر معنای حقیقی و لغوی خود به کار رفته باشند؛مانند:{/(أومن کان میتا فأحییناه و جعلنا له نورا یمشی به فی الناس کمن مثله فی الظلمات لیسیخارج منها)/}(انعام122/)،در آیه«موت»از ضلالت و گمراهی،«حیات»از ایمان وهدایت،«نور»از بینش و حکمت و«ظلمت»از جهالت استعاره آمده است. در سوگندهای منفی نیز اسلوب تضاد میان ظاهر و باطن آن حاکم است؛درظاهر نفی سوگند اما در واقع خود گونه‌ای سوگند است و درجۀ بالایی از تأکید را داراست(جمعه،2005:158)؛مانند{/(لا أقسم بیوم القیامة*و لا أقسم با لنفساللوامة)/}(قیامت1/ و 2)در سورۀ بلد نیز این قسم خوردن و نخوردن کنار هم جمعشده است و گرچه با تفاوت آنچه به آن سوگند یاد می‌شود و آنچه به آن سوگندیاد نمی‌شود تناقضی در کار نیست،از زیبایی این تضادنمایی برخوردار است:{/(لاأقسم بهذا البلد*و أنت حل بهذا البلد*و والد و ما ولد*لقد خلقنا الإنسان فی کبد)/}(بلد1/-4). نمونه‌های قرآنی مقابله در آنچه گذشت نمونه‌هایی از مقابله یاد شد و در پی نیز نمونه‌های دیگری عرضهمی‌شود،اما کاربرد تضاد و طباق بسیار گسترده‌تر از نمونه‌های یاد شده در این مقالهاست:{/(لا إکراه فی الدین قد تبین الرشد من الغی فمن یکفر بالطاغوت و یؤمن بالله فقداستمسک با لعروة الوثقی لا انفصام لها و الله سمیع علیم)/}(بقره256/)رشد در برابر غی،کفر در برابر ایمان و طاغوت در برابر الله قرار گرفته است.”