پژوهشها: زمان و مکان و نقش آنها در اجتهاد

نویسنده : صابریان، علیرضا؛ ‏

(20 صفحه – از 13 تا 32)

خلاصه ماشینی: “در این موارد تأثیر زمان و مکان بر موضوع و در نتیجه،تغییر در احکام آنها بدیهی است؛زیرا موضوعات معاملات معمولا از نوعموضوعات عرفی به شمار می‌رود و با دخالت عرف و مبنای عقلا،این موضوعاتدر زمانها و مکانهای مختلف تغییر می‌کند؛در نتیجه حکم آنها عوض می‌شود؛برایمثال،در مورد خرید و فروش اجناسی که قابل وزن یا پیمانه هستند،شرط است کهآن را وزن کنند و یا پیمانه نمایند تا غرر در معامله پیش نیاید. حال این سؤال پیش می‌آید که آیا پرداخت دیه منحصر به اجناس ششگانه استیا می‌توان آن را به پول رایج تبدیل نمود؟ امام خمینی رحمه الله در این باره می‌فرماید: دینار همان مسکوک شرعی است که در عصر صدور روایات رواج داشته است،اما از آنجا که در آن زمانها نقد رایج همین درهم و دینار بوده و معامله با آنها دربین مردم متداول بوده است،نمی‌توان از ادله استفاده کرد که پرداخت عین دینارموضوعیت دارد و بدین جهت،جایز خواهد بود که قیمت آن یا سایر نقود و نهکالاهای تجاری پرداخت شود،همچنان‌که این عمل در هر موردی که حکم بهپرداخت دینار شده،جایز خواهد بود. لکن باید توجه داشت که احتیاجات مردم منحصر به این موارد نیست؛لذاحضرت امام خمینی رحمه الله همۀ کالاهای مورد نیاز مردم را مشمول حکم احتکارمی‌دانند؛بدین معنا که از یک سو به انحصار حکم در موارد ذکر شده در احادیثقائل‌اند و از سوی دیگر،با توجه به شرایط زمان و مکان،احتکار تمامی کالاهایی راکه مردم به آن احتیاج دارند،عملی نفرت‌انگیز می‌دانند و برای امام علیه السلام یا ولی امرمسلمین حقی را قائل می‌شوند تا برای حفظ مصلحت عمومی،هر اقدامی را که لازمبداند،انجام دهد(امام خمینی،1366:461/1).”