تجسم اعمال و تبین عقلانی آن در حکمت متعالیه

نویسنده : کشاورز، رضا؛

‏(22 صفحه – از 103 تا 124)

چکیده:

تجسم اعمال، تبیینی از چگونگی ارتباط میان اعمال و ملکات دنیوی با جزای اخروی است. این نظریه فلسفی، حاصل تلاشی عقلانی با هدف تبیین فلسفی عقیده پیکرپذیری کردارها می‌باشد که به بهترین وجه، از سوی ملاصدرا و پیروان وی انجام گرفته است، به این صورت که افعال و اعمال انسان اگرچه بروز و ظهورش در این دنیا به نحو عرض است و بقا ندارد، تکرار آنها موجب پیدایش صفات و ملکاتی است که سبب پیدایش موجودات آن جهانی خواهد شد. به عقیده ملاصدرا، اگر ثبوت و تقرر دائم ملکات نفسانی بر تجسم اعمال را تا ابد نپذیریم، خلود اهل معصیت در جهنم و عقاب آنها توجیهی ندارد؛ چرا که اگر منشأ خلود و جاودانگی را عمل یا حالت زائل‌شده بدانیم، به بقای معلول با زوال علت ملتزم شده‌ایم که آن نیز محال است. لذا مسئله خلود در عذاب را معقول دانسته است؛ چرا که کیفرهای اخروی بازتاب عینی، بلکه تجسم واقعی اعمال دنیوی است، نه به صورت قراردادی و جدا از عمل؛ بنابراین، کیفر الهی ناعادلانه و نابرابر با جرم تلقی نمی‌شود.