بازنگری در روش شناسی قرآن

نویسنده : عمید زنجانی، عباس علی؛

‏(14 صفحه – از 7 تا 20)

چکیده:

درباره استخراج صحیح مفاهیم قرآن، این سؤال مطرح می‌شود که آیا قرآن روش خاصی برای تفهیم مقاصد خود دارد یا از روشهای متعارف زبان و قواعد الفاظ بهره برده و یا تلفیقی از این دو را برگزیده است؟ آیا در انتقال مفاهیم (مخصوصا به نسلهای پس از خود)، روش استنباط را به سیر تحول قواعد زبان و روشهای تفسیری هر عصر سپرده یا روش مشخصی را به صورت ثابت انتخاب کرده است؟ و آیا هدف از خطابهای قرآن، تفهیم حقایق ثابت است یا با تحول بنیادین علم، اندیشه و شرایط عینی زندگی اجتماعی، بار متفاوتی از مفاهیم را دربردارد و برای هر زمان، پیام ویژه شرایط آن زمان را بیان می‌کند؟ نویسنده محترم در پاسخ به این سؤالها قائل است که روشهای سنتی روش‌شناسی تفسیر، فقط پاسخ‌گوی سؤال نخست است و اختلاف نظرهایی در پاسخ به دو سؤال دیگر وجود دارد. وی در ادامه، یک فرضیه مطلوب و دو فرضیه مخالف را مطرح می‌کند و به نقد و بررسی آنها می‌پردازد. نظریه مطلوب، مبتنی بر دو اصل «ثبات تفسیر» و «تحول تطبیق و تأویل» است. بدین ترتیب که تحول در تفسیر و فهم مقاصد آیات قرآنی به وقوع نمی‌پیوندد، بلکه تحول در مرحله تطبیق مفاهیم و مقاصد بر شرایط متغیر انجام می‌پذیرد.