اقسام رجوع از وصیت در فقه امامیه و حقوق ایران

نویسنده : صادقی مقدم، محمدحسن؛ میرجلیلی، محمدمهدی؛

‏(22 صفحه – از 5 تا 26)

چکیده:

ﻣﺎده 838 ﻗﺎﻧﻮن ﻣﺪﻧﯽ ﺑﯿﺎن ﻣﯽ دارد ﮐﻪ ﻣﻮﺻﯽ ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﺪ از وﺻﯿﺖ ﺧﻮﯾﺶ رﺟﻮع ﻧﻤﺎﯾﺪ. رﺟﻮع از وﺻﯿﺖ اﻣﮑﺎﻧﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺗﻮﺳﻂ ﻗﺎﻧﻮﻧﮕﺬار ﺑﺮای ﻣﻮﺻﯽ در ﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺷﺪه ﺗﺎ ﻫﺮ ﻣﻮﻗﻊ ﺑﺨﻮاﻫﺪ از وﺻﯿﺖ ﺧﻮﯾﺶ رﺟﻮع ﮐﻨﺪ. ﻗﺎﻧﻮﻧﮕﺬار اﯾﻦ ﻣﻮﺿﻮع را ﺑﻪ ﺻﻮرت اﺟﻤﺎل ﺑﯿﺎن ﻧﻤﻮده و ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﻣﺎﻫﯿﺖ و آﺛﺎر و اﺣﮑﺎم آن ﺳﮑﻮت ﮐﺮده اﺳﺖ. رﺟﻮع از وﺻﯿﺖ ﻣﻤﮑﻦ اﺳﺖ ﺑﻪ ﺻﻮرت ﺻﺮﯾﺢ و ﯾﺎ ﺿﻤﻨﯽ ﺑﺎﺷﺪ. در رﺟﻮع ﺿﻤﻨﯽ، ﺑﺎ ﻫﺮ ﻋﻤﻞ و ﯾﺎ ﺗﺼﺮﻓﯽ ﮐﻪ دﻻﻟﺖ ﺑﺮ ﺑﺎزﮔﺸﺖ ﻣﻮﺻﯽ از وﺻﯿﺖ ﻧﻤﺎﯾﺪ، وﺻﯿﺖ ﺑﯽ اﺛﺮ ﻣﯽ ﺷﻮد. ﻓﻘﻬﺎ و ﺣﻘﻮﻗﺪاﻧﺎن در راﺑﻄﻪ ﺑﺎ ﺑﺮﺧﯽ از ﻓﺮوض رﺟﻮع ﺿﻤﻨﯽ اﺧﺘﻼف ﮐﺮده اﻧﺪ. ﻧﮑﺘﻪ دﯾﮕﺮی ﮐﻪ در زﻣﯿﻨﻪ رﺟﻮع از وﺻﯿﺖ ﻣﻮرد اﺧﺘﻼف ﻗﺮارﮔﺮﻓﺘﻪ، ﺣﻖ ﯾﺎ ﺣﮑﻢ ﺑﻮدن رﺟﻮع از وﺻﯿﺖ ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ. درﺻﻮرﺗﯽ ﮐﻪ رﺟﻮع از وﺻﯿﺖ را در زﻣﺮه ی اﺣﮑﺎم ﺑﺪاﻧﯿﻢ، ﻣﻮﺻﯽ ﻧﻤﯽ ﺗﻮاﻧﺪ آن را اﺳﻘﺎط ﻧﻤﺎﯾﺪ و درﻫﺮﺣﺎل اﯾﻦ اﻣﮑﺎن ﺑﺮای وی ﻓﺮاﻫﻢ اﺳﺖ ﮐﻪ از وﺻﯿﺖ ﺧﻮﯾﺶ رﺟﻮع ﻧﻤﺎﯾﺪ. درﺣﺎﻟﯽ ﮐﻪ اﮔﺮ رﺟﻮع از وﺻﯿﺖ را ﺣﻖ ﺑﺪاﻧﯿﻢ؛ اﯾﻦ اﻣﮑﺎن ﺑﺮای ﻣﻮﺻﯽ ﻓﺮاﻫﻢ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺣﻖ رﺟﻮع ﺧﻮد را اﺳﻘﺎط ﻧﻤﺎﯾﺪ؛ ﻟﺬا در ﻓﺮض ﻣﺬﮐﻮر اﻣﮑﺎن رﺟﻮع از وﺻﯿﺖ ﺑﺮای وی ﻓﺮاﻫﻢ ﻧﺨﻮاﻫﺪ ﺑﻮد. در ﺮض ﺣﮑﻢ ﺑﻮدن رﺟﻮع از وﺻﯿﺖ، اﺳﻘﺎط رﺟﻮع در ﺿﻤﻦ ﻋﻘﺪ ﻻزم ﻧﯿﺰ ﺑﯽ اﺛﺮ اﺳﺖ. ﺑﻪ ﻧﻈﺮ ﻣﯽرﺳﺪ ﻣﺎﻫﯿﺖ رﺟﻮع از وﺻﯿﺖ ﻫﻤﺎن اﻧﻔﺴﺎخ از وﺻﯿﺖ اﺳﺖ؛ ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﻓﻠﺴﻔﻪ ی ﺗﺸﺮﯾﻊ ﻧﻬﺎد وﺻﯿﺖ ﺑﺎﯾﺪ رﺟﻮع از وﺻﯿﺖ، از ﻣﻘﻮﻟﻪ ﺣﮑﻢ ﺑﺎﺷﺪ ﮐﻪ آﺧﺮﯾﻦ اراده ی ﻣﻮﺻﯽ درﻫﺮﺣﺎل ﺣﺎﮐﻢ ﺑﺮ وﺻﯿﺖ ﺑﺎﺷﺪ؛ ﻟﺬا ﻫﻤﭽﻨﺎن اﯾﻦ اﻣﮑﺎن ﺑﺮای ﻣﻮﺻﯽ وﺟﻮد دارد ﮐﻪ از وﺻﯿﺖ ﺧﻮﯾﺶ رﺟﻮع ﻧﻤﺎﯾﺪ.