مسئولیت مبتنی بر فعالیت مجرمانه مشترک در حقوق بین الملل کیفری

نویسنده: رشنودی، عارف؛ اردبیلی، محمدعلی؛

آموزه های حقوق کیفری پاییز و زمستان 1397

چکیده:

فعالیت مجرمانه مشترک در حال حاضر، یکی از مهم ترین اشکال مسئولیت کیفری در حقوق بین الملل کیفری محسوب می گردد. یکی از دلایل مهم این امر، متناسب بودن این شکل از مسئولیت با شیوه ارتکاب جنایات بین المللی است؛ زیرا جنایات مذکور اغلب به صورت گروهی و بر اساس طرح و برنامه مشترک و در قلمرو گسترده و با حضور مقامات مافوق به عنوان رهبر و هدایتگر ارتکاب می یابند. با عنایت به استفاده گسترده این شیوه از مسئولیت کیفری توسط مقامات تعقیب برای توجه مسئولیت نسبت به متهمان جنایات گروهی و از طرفی نیز وجود چالش های عدیده در مبانی قانونی این شکل از مسئولیت و تفسیر موسع آن توسط مقامات تعقیب در دادگاه های اختصاصی (یوگسلاوی و رواندا) و متعاقب آن دادگاه های ترکیبی (دادگاه سیرالئون، کامبوج و…) سبب شده که در سطح وسیع این شکل از مسئولیت مورد انتقاد قرارگیرد. عمده این انتقادات پیرامون این امر است که در زمانی که دادگاه یوگسلاوی سابق این شیوه از مسئولیت را در خصوص پرونده تادیج پذیرفت، در آن زمان این شکل از مسئولیت در حقوق بین الملل عرفی پذیرفته نشده بود و بسیاری از منتقدان، این شیوه از مسئولیت را حاصل حقوق بین الملل عرفی ندانسته و بلکه آن را به عنوان یک شیوه خلاقیت قضایی، خارج از دامنه و قلمرو اساسنامه دادگاه یوگسلاوی و حقوق بین الملل عرفی می دانند.

خلاصه ماشینی:

منابع مورد استناد برای انتساب مسئولیت به متهمان توسط دادگاه فورندزیجا عبارت است از: الف) دادگاه برای اینکه از حقوق بین‌الملل عرفی استفاده نماید، برخی از پرونده‌های پس از جنگ دوم جهانی را که بر اساس قانون شمارۀ ده شورای کنترل و فرمان سلطنتی بریتانیا 1945 رسیدگی شده بودند، مورد استناد قرار داد و در این راستا دادگاه اشعار داشت: پرونده‌های متعددی وجود دارند که باید به آن‌ها مراجعه کرد؛ زیرا ما را در تفکیک شرکت در جرم، از سایر شیوه‌های همکاری که متضمن دخالت گروهی از اشخاص متعاقب یک طرح مشترک برای ارتکاب جرم می‌باشند، یاری می‌دهند (ibid. مطابق رأی تجدیدنظر صادره در دعوای استاکیچ، برای اعمال سومین نوع از مسئولیت ناشی از مشارکت مجرمانه، عناصر زیر باید موجود باشند: الف) جرایمی خارج از هدف مشترک به وقوع پیوسته باشد؛ ب) جرایم مذکور نتیجۀ طبیعی و قابل پیش‌بینی اجرایی کردن هدف مشترک باشند؛ ج) شریک جرم آگاه باشد که آن جرایم، نتیجۀ محتمل اجرای هدف مشترک هستند و با وجود این آگاهی، در جهت پیشبرد هدف مشترک عمل کند (Stakić Appeal Judgement, 2003: 87). دوم، برای اینکه متهم به خاطر جرایمی که بخشی از هدف مشترک مجرمانه نبوده، ولی با این حال نتیجۀ طبیعی و قابل پیش‌بینی آن هدف بوده است، مسئول شناخته شود، باید آگاه باشد که ممکن است یکی از اعضای گروه چنین جرمی مرتکب شود و به طور ارادی با ملحق شدن یا ادامۀ مشارکت، ریسک آن را بپذیرد (Kvočka Appeal Judgement, 2006: 83).

مطالب مرتبط

دیدگاهتان را بنویسید

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد.

*

code