حق آگاهی متهم از دلایل تبرئه کننده در اختیار دادستان (از الگوی ساده دیوان عالی ایالات متحده تا تکامل مقید در دادگاه های کیفری بین المللی)

نویسنده: صالحی، جواد؛

آموزه های حقوق کیفری بهار و تابستان 1396

چکیده:

حق آ گاهی متهم از دلایل تبرئه کننده در اختیار دادستان از بایسته های دادرسی عادلانه است. بر این اساس، دادستان قبل از شروع محاکمه، مکلف به افشای دلایل تبرئه کننده در اختیار خویش به متهم است. برای اولین بار، الگوی دیوان عالی ایالات متحده حاکی از شناسایی این حق و اهمیت آن است تا حدی که عدم افشای دلایل تبرئه کننده به متهم از سوی دادستان، منجر به صدور حکم تبرئه وی می شود. اما در سطح بین المللی، جمع آوری و افشای این دلایل در دادگاه کیفری بین المللی یوگسلاوی سابق تا حدی مجاز است که مانع از همکاری منابع اطلاعاتی این دلایل با دادستان نشود. از این منظر، حفظ محرمانگی منابع دلایل در مرحله اول، و حق آ گاهی متهم از این دلایل در مرتبه دوم قرار می گیرند. لیکن این وضعیت در مقررات دیوان کیفری بین المللی تا حد زیادی ارتقا یافته است. دادستان ملزم به افشای دلایل تبرئه کننده به متهم است، ولو اینکه تعهدات متناقض دیگری را در این زمینه پذیرفته باشد. بر این اساس، تعهدات ثانوی چیزی از مسئولیت دادستان در افشای دلایل تبرئه کننده به متهم نمی کاهد.

خلاصه ماشینی:

“لیکن مقررات دیوان کیفری بین‌المللی (زین‌پس دیوان یا دیوان کیفری) تلاش کرده است این نقیصه را برطرف سازد تا اینکه دادستان فارغ از هر نوع اولویت‌بندی مکلف باشد که اولا در مرحلۀ تحقیقات به نحو یکسان به جمع‌آوری دلایل له و علیه متهم بپردازد و ثانیا قبل از مرحلۀ تأیید اتهام، آن‌ها را در اختیار متهم قرار دهد. لیکن این امر میسر نیست، مگر اینکه متهم قبلا از دلایل جمع‌آوری‌شده علیه خود مطلع شده باشد تا بتواند در مقام اثبات بی‌گناهی خود یا دریافت تخفیف در مجازات یا بی‌اعتباری دلایل دادستان، به دلایل دیگری استناد کند که اتفاقا آن‌ها نیز در اختیار دادستان هستند و ماهیت تبرئه‌کنندگی یا تخفیف‌دهندگی در اتهامات وی دارند (برای مطالعۀ بیشتر در این باره ر. لیکن این رویه دارای اشکالات عملی است: نخست اینکه در جایی که دادستان قائل به ماهیت تبرئه‌کنندگی دلایل نیست و از افشای آن‌ها خودداری کرده است، چه کسی دیوان را متوجه تشخیص نادرست دادستان نماید، در حالی که از ماهیت دلایل در اختیار دادستان مطلع نیست؟ دوم اینکه در جلسۀ یک‌جانبه که متهم یا وکیل مدافع وی حق شرکت در آن را ندارند، چه تضمینی وجود دارد که دادستان کلیۀ دلایل در اختیار یا کنترل خود را مطرح کند؟ سوم اینکه در جلسۀ یک‌جانبه، غیر از قضات و دادستان چه فرد ذی‌نفع دیگری وجود دارد که در ماهیت تبرئه‌کنندگی دلایل، به طرح تفاسیر مخالف با نظر دادستان و قضات Prosecutor v. برای اولین بار رویکرد دیوان عالی ایالات متحده، حاکی از پذیرش افشای دلایل تبرئه‌کننده است تا حدی که عدم رعایت آن از سوی دادستان، منجر به صدور حکم تبرئۀ متهم است؛ به دلیل اینکه مٶلفه‌های دادرسی عادلانه در حق وی نقض شده است.”

مطالب مرتبط

دیدگاهتان را بنویسید

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد.

*

code