نظریه همنوایی اجتماعی؛ مبانی و کاربست آن در تحلیل جنایت کشتار جمعی رواندا در سال ١٩٩۴

نویسنده: اردبیلی، محمدعلی؛ رضایی، عاطفه؛

آموزه های حقوق کیفری پاییز و زمستان 1395

چکیده:

کشتار جمعی نه تنها به شکلی سازمان یافته، گسترده و در قالب خشونت جمعی ارتکاب می یابد، بلکه قربانیان زیادی را در بر داشته و صلح و امنیت جهانی را نیز تهدید می کند. به همین دلیل، بررسی علل مشارکت خیل عظیمی از شهروندان عادی در ارتکاب اعمال وحشیانه و گسترده، یکی از چالش های بسیار جالب برای رشته جرم شناسی بین المللی است. با توجه به اینکه عوامل متعددی در سطوح مختلف و در شرایط خاص زمانی و مکانی، سبب تسهیل ارتکاب جنایت کشتار جمعی می گردند، لازم است با استفاده از نگرشی جامع، کنش عوامل و مولفه های مهم نیز در سطوح مختلف شناسایی گردد. در این راستا، در این مقاله از نظریه همنوایی اجتماعی به عنوان نگرشی چندبعدی و چندسطحی برای تحلیل جرم شناختی کشتار جمعی در رواندا در سال ١٩٩۴ استفاده شده است. شرایط سیاسی، اجتماعی و اقتصادی کشور رواندا در سال های پیش از جنایت با توجه به ۶ گزاره طرح شده در این نظریه، مورد تحلیل، و عوامل تاثیرگذار در ارتکاب این جنایت مورد تدقیق و تبیین قرار گرفتند.

خلاصه ماشینی:

“در واقع در چنین زمانی ، از یک سو افراد به دلیل منـافع شخـصی شـان این امر را تشخیص می دهند که امنیت بیشتری در پیوندشان با گروه در مقایـسه بـا تنهـا ماندن وجود دارد و از سوی دیگر ترس و برانگیختگی این تصور را ایجـاد مـی کنـد کـه افراد ناآشنا و یا کمتر شناخته شده ممکن است خطرناک باشند، لذا اعـضای جامعـه بـه ١ سمت عضویت در گروه های آشنا گرایش پیدا می کنند. بنابراین می توان بیان داشت که تأثیر باورها در ارتکاب جنایت کـشتار جمعـی زمانی برجسته می شود که انسجام کلی حاکم بر یک جامعۀ دارای تعـدد حزبـی از هـم بپاشد و بیگانه هراسی و باورهای مبتنـی بـر تجـویز یـا لـزوم اعمـال خـشونت نـسبت بـه «دیگران » ترویج یابد و به افراد راهنمایی کند که چگونه این باورها را به عمل تبـدیل کننـد (٢٤٦ :٢٠٠٩ ,Bernard &Mears &Maier-Katkin ). تا سـال ١٩٩۴ کـه شـعلۀ کـشتار جمعـی بـا وقـوع یـک تـرور دیگـر برافروخته شد، درگیری های دیگری نیز میان این گروه و هوتوهـای حـاکم در روانـدا اتفـاق افتاد که به دنبال آن در این واقعه ، هواپیمای حامل رئیس جمهور بوروندی و هابیاریمانـا که از اجلاس منطقه ای در دارالسلام تانزانیا باز می گشتند، مورد اصابت گلوله واقع شـد که مرگ همۀ مسافران را در پی داشت (٨ :٢٠٠٣ ,Mpambara &Alexis ). بدین ترتیب می توان گفت که شرایط نامطلوب اقتصادی در روانـدا بـه مثابـۀ فـشاری اجتماعی سبب گشت که خیل عظیمی از افراد برای بقای خود متمایل بـه عـضویت در گروه های قومی گردند و از این طریق بـا نابودسـازی گـروه دیگـر، در راسـتای کـسب منافع گروهی تلاش نماینـد.”