دفاع مشروع ظاهری

نویسنده: محمودی جانکی، فیروز؛ صادقی، آزاده؛

آموزه های حقوق کیفری پاییز و زمستان 1394

چکیده:

در این نوشتار، دیدگاه های حقوقی پیرامون رفتار کسانی بررسـی مـی شـود کـه بـا اعتقادی صادقانه و در عین حال معقول ، خطر تهاجم از سـوی کـسی را احـساس می کنند که در واقعیت ، این چنین نبوده است و در پی این احـساس خطـر، اقـدام به دفاع از خویش می کنند. وضعیت حقوقی و حکم این نـوع دفـاع چیـست ؟ دو دیدگاه به عنوان مهم ترین دیدگاه ها دربارٔه این موضـوع وجـود دارد. دیـدگاه اول ، عمل مرتکب را در حوزٔه علل رافـع قـرار داده و دیـدگاه دوم ، عمـل وی را دفـاع مشروع دانسته است . این موضوع از دیدگاه نظام حقـوقی ایـران و فقهـا نیـز مـورد بررسی قـرار گرفتـه اسـت ؛ برخـی بـه مـدافع ظـاهری امکـان دفـاع از خـویش را می دهند و برخی خیر، ولی نظام حقوقی ایران رویکرد روشنی را در قبال موضـوع

خلاصه ماشینی:

“وانگهی ، این قانون محدودیت دیگری را برای این باور در بند دوم مادٔە ٩ـ١٣ بیان داشته که بر اساس آن ، در صورتی که اعتقـاد مرتکـب بـه وجـود خطـر غیـر قـانونی ، از روی بی مبالاتی یا غفلت شکل گرفته باشد (غیر معقول باشد) و عملی کـه پیـرو ایـن اعتقـاد انجام داده از جملۀ جرایمی بوده که وقوع آن با بی مبالاتی یا غفلت قابل تحقـق اسـت ، استناد به دفاع مشروع امکان پذیر نخواهد بود و شخص به جرم غیـر عمـدی مـورد نظـر محکوم خواهد شد. نویسندٔە دیگری نیز بـر ایـن باور است که دفاع باید در مقابل حمله باشد؛ یعنی عامـل جـرم بـرای حفـظ حقـی کـه مورد حمله واقع شده است می تواند از خویش دفاع کند ولی لازمۀ این شرط آن نیـست که مدافع فقط وقتی مبادرت به دفاع کند که حملـۀ اولیـه بـه او وارد آمـده باشـد بلکـه همین قدر که خطر حمله مسلم یا قریـب الوقـوع بـوده و حملـه کننـده در شـرف حملـه کردن باشد دفاع جایز است (سمیعی ، ١٣٣٣: ۶۴). بر این اساس ، از نظر شیخ طوسی نیز تنها در صورتی که مهاجم قـصد جـان یـا مـال کسی را کند و به بیان دیگر قصد تعـدی داشـته باشـد، رفتـار طـرف مقابـل در دفـاع از خویش ، دفاع مشروع محسوب می شود که بر پایۀ آن در دفاع مشروع ظـاهری بـه دلیـل اینکه وجود چنین قصدی از ناحیۀ مهاجم فرضی مفقود است ، دفاع به حساب نمیآید. در این موارد، به رغم اینکه انسان متعارف به این تشخیص می رسد که حمله ای در راه است اما نمی توان حکم به تحقق دفاع در ایـن رفتارها را داد؛ زیرا مرتکب هیچ گونه رفتار عمدی یـا غیـر عمـدی دال بـر احـساس بـه وجود آمدن خطر انجام نداده اسـت .”