الگوهای دوگانه فرایند کیفری «کنترل جرم» و «دادرسی منصفانه»

نویسنده: قبانچی، حسام؛ دانش ناری، حمید رضا؛

آموزه های حقوق کیفری پاییز و زمستان 1391

چکیده:

پاکر، استاد حقوق کیفری دانشگاه استنفورد، دو الگوی عمده دربارة فرایندهای کیفری شناسایی کرده است که آن‌ها را اصطلاحا «الگوی کنترل جرم» و «الگوی دادرسی منصفانه» نامیده است. الگوی اول، به سان چرخه‌ای است که هدف از طرح آن، تسهیل برخورد با مجرمان و شدت برخورد با آنان است. از این رو نظام عدالت کیفری‌ منطبق با این الگو به جای توازن‌بخشی میان مصالح متهم و جامعه، بیشتر دغدغة دستگیری، محاکمه و سزا دادن بزهکاران را دارد. اما در الگوی دوم، بیشترین دغدغة کنشگران نهادهای عدالت کیفری، «دقت» در تعقیب بزهکاران (به معنای گستردة آن) و رعایت حقوق متهمان است. جلوه‌های الگوی کنترل جرم در فرایند کیفری در چهار شاخص مهم تبلور می‌یابد. بر اساس یافته‌های این پژوهش، این الگو در فرایند کیفری، در مرحلة مظنونیت، امارة مجرمیت را به رسمیت می‌شناسد؛ در مرحلة اتهام توسل به شکنجه را تجویز می‌نماید و حق سکوت متهم را نقض می‌کند و نهایتا در مرحلة دادرسی، به لزوم سرعت بخشیدن به رسیدگی‌های کیفری نظر دارد.خلاصه ماشینی:

“بنابراین، الگوی کنترل جرم نه تنها با اشتباهات قضایی برخورد نمی‌کند، بلکه آن را به رسمیت می‌شناسد، حال آنکه بر اساس اصول مدرن حقوق کیفری ‍ـ از جمله قاعدة نامعتبر شناختن 3 اعمال و ادلة جمع‌آوری‌شده خارج از موازین قانونی‌ـ رفتارهای غیر قانونی کنشگران عدالت کیفری، باطل قلمداد خواهد شد (Cole & Smith, 1998: 117). بر اساس قواعد نوین حقوق کیفری و نیز الگوی دادرسی منصفانه، اصل بر بی‌گناهی افراد است و دادستان در مقام مدعی، موظف به اثبات مجرمیت است، اما در این الگو بر اساس امارة مجرمیت، متهم باید بی‌گناهی خود را ثابت کند. وجود رویه‌های غیر قانونی، اختیارات فراوان کنشگران نظام عدالت کیفری و عدم تضمین حقوق متهمان در الگوی مذکور سبب شده است تا هربرت پاکر این الگو را به «تسمة نقاله یا خط تولید» 1 تشبیه کند (Cole & Gertz, 1997: 16)؛ همان گونه که کارکنان بخش‌های مختلف خط تولید کارخانه در پی تولید محصول نهایی‌اند، کارگزاران نظام عدالت کیفری نیز هر یک در نهادهای مختلف، در پی آنند تا مادة خام یعنی متهمی را که به فرایند وارد می‌شود، به محصول نهایی یعنی مجرم تبدیل کنند. این قاعده آن است که اعمال غیر قانونی کنشگران عدالت کیفری در مراحل مختلف فرایند کیفری اماره‌ای بر مجرمیت متهمان نیست و برای کارگزاران متخلف، ضمانت اجراهایی در نظر گرفته می‌شود (Cole & Smith, 1998: 117). ). چنانچه کنشگران نظام عدالت کیفری، اعتقاد راسخ به امارة مجرمیت داشته باشند، حفظ کرامت انسانی در این مرحله از دادرسی کیفری منتفی می‌گردد و موجب می‌شود رفتار آنان با متهم غیر انسانی و ظالمانه باشد.”

مطالب مرتبط

دیدگاهتان را بنویسید

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد.

*

code