بازپژوهی جرم مرکب در حقوق کیفری ایران

نویسنده: شمس ناتری، محمد ابراهیم؛ چنگایی، فرشاد؛ رهدارپور، حامد؛

آموزه های حقوق کیفری پاییز و زمستان 1391

چکیده:

تشخیص جرم مرکب از جرم ساده به عنوان یکی از نتایج تقسیم‌بندی جرایم از لحاظ عنصر مادی، از جهات مختلف از جمله چگونگی تحقق جرم، تشخیص قانون لازم الاجرا، تحقق مرور زمان، تعیین مسئولیت کیفری و دادگاه صالح دارای اهمیت است. با این حال، تا کنون ماهیت این جرم در حقوق کیفری ایران به روشنی تبیین نشده و صرفا به توضیحات مختصر و ذکر مصداق واحد (کلاهبرداری) اکتفا شده است. در تفسیر ماهیت پیچیدة جرم مرکب دو برداشت متفاوت وجود دارد که مورد بررسی و نقد قرار گرفته است. در این مقاله تعیین ماهیت جرم مرکب و تمیز آن از جرم ساده بر اساس مطلق یا مقید بودن جرم صورت گرفته که بر این اساس جرم مرکب همانند جرم ساده اعم از مطلق یا مقید است. مهم‌ترین فایدة این تقسیم‌بندی علاوه بر شناسایی‌ بدون ابهام ماهیت جرم مرکب، تعیین مصادیق دیگری برای آن، علاوه بر جرم کلاهبرداری است.خلاصه ماشینی:

“مصداق بارز این جرایم را می‌توان کلاهبرداری که خود مثال اصلی‌ جرم مرکب می‌باشد، دانست؛ زیرا رفتار فیزیکی در کلاهبرداری فقط به صورت توسل به وسایل متقلبانه نمود پیدا می‌کند و بردن مال دیگری همان گونه که دربارة آن اتفاق نظر وجود دارد صرفا نتیجة جرم است نه جزئی از «رفتار مجرمانه» (آزمایش، بی‌تا: 95؛ Findlay, 2001: 339). برای مثال، بردن مال دیگری بدون توسل به وسایل متقلبانه یا توسل به وسایل متقلبانه بدون بردن مال غیر، کلاهبرداری نیست (گرچه حسب مورد می‌تواند عنوان مجرمانة دیگری داشته باشد)؛ زیرا در این نوع جرایم عنوان مجرمانه هم به رفتار و هم به نتیجه با هم تعلق گرفته است و وقوع هر دو رکن، شرط تحقق جرم می‌باشد، در حالی که همچنان که گفته شد، در جرم سادة مقید عنوان مجرمانه صرفا به نتیجه تعلق می‌گیرد و به محض وقوع نتیجه، جرم محقق می‌شود و اینکه نتیجه با چه رفتار و کیفیتی انجام شده، مد نظر قانون‌گذار نیست. این حالت مسلما با حالتی که نتیجه، عارض بر رفتار مجرمانه باشد ماهیتا و عملا تفاوت دارد؛ زیرا در همان مثال قتل، کشتن یا مرگ به عنوان نتیجة جرم، عارض بر رفتار است و برای تحقق آن نیاز به انجام فعل دیگری نیست، در حالی که در جرم مرکب مقید این نتیجه خود به صورت یک رفتار جدا از رفتار مجرمانه بروز می‌کند و حالتی نیست که مستقیما از رفتار ارتکابی ناشی شده باشد.”

مطالب مرتبط

دیدگاهتان را بنویسید

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد.

*

code