دادرسیهای الکترونیکی؛ ضرورتها، الزامات و چالشها
نویسنده: زر کلام، ستار؛
آموزه های حقوق کیفری بهار و تابستان 1391
چکیده:
در جوامع مدنی، مراجعه به دادگستری و احقاق حق، یکی از حقوق اولیه و مسلم شهروندان به شمار می‌رود. تا قبل از پیدایش رایانه، نرم‌افزار و به ویژه ظهور و گسترش شاهراههای اطلاعاتی یا اینترنت، مراجعة حضوری اصحاب دعوی و استفاده از قالبهای کاغذی، برای هر نوع دادرسی ضروری و اجتناب‌ناپذیر بود. با توسعة ابزارهای اطلاعاتی و ارتباطی، لزوم حضور اصحاب دعوی و استفاده از کاغذ در فرایند دادرسی کاهش یافته است. بیش از یک دهه است که کشورهای پیشرفته برای الکترونیکی شدن روند دادرسیها تلاش می‌کنند و در صدد هستند تا روند دادرسی از راه دور و با بهره‌گیری از روشهای الکترونیکی صورت گیرد. در این مقاله، مؤلف می‌کوشد تا پس از توصیف دادرسی الکترونیکی و ویژگیهای آن، ضرورت الکترونیکی شدن دادرسیها، الزامات استفاده از روشهای الکترونیکی در دادرسیها و سرانجام چالشهای حقوقی چنین استفاده‌ای را به صورت علمی مورد مطالعه قرار دهد.خلاصه ماشینی:
“قلمرو الکترونیکی شدن دادرسیها از پرسشهای اساسی در این زمینه آن است که آیا دادرسیهای کنونی که بر پایة مبادلات کاغذی و مراجعة حضوری طرفین استوار هستند باید به شکلی کامل و الزام‌آور جای خود را به دادرسیهای الکترونیکی بدهند، به گونه‌ای که تمامی اعمال مرتبط با دادرسی ـ مانند رسیدگی به دعوا و صدور حکم‌ـ از راه دور و با استفاده از داده‌پیام و روشهای الکترونیکی یا وسایل ارتباطی دیگر نظیر ویدﺋوکنفرانس صورت گیرد یا استفاده از فناوریهای نوین باید اختیاری و معطوف به اموری باشد که به تسریع دادرسی و احقاق حق و صرفه‌جویی در زمان، انرژی و هزینه‌ها منجر می‌شود؟ دو راهکار فراروی ماست که به بررسی هر یک می‌پردازیم: الف) اختیاری بودن فرایند دادرسی الکترونیکی برای اصحاب دعوی (مطلوب) بر اساس مطالعات انجام‌شده در کشورهای فرانسه، ایتالیا، آلمان، ایالات متحدة آمریکا و انگلستان، بیشتر این کشورها بر ماهیت اختیاری بودن استفاده از روشهای الکترونیکی در جریان دادرسی تأکید کرده‌اند (Gacón Inchausti, 2010: 55). 3. حفظ ماهیت انسانی روند دادرسی هرچند پیشرفتهای فنی در زمینة ارتباطات و اطلاعات، نحوة تعامل بین دادگاه و شهروندان و سایر اشخاص وابسته به دادگستری را تغییر داده، ولی آیا استفاده از این فناوریها می‌تواند واکنش، دانایی، تأثیر و تأثر متقابل و در یک جمله رفتار انسانی را که در یک دادرسی حضوری و مبتنی بر گفتگو وجود دارد، به همراه داشته باشد؟ در آنچه که به قاضی و عمل قضاوت مربوط می‌شود نیز این پرسش مطرح است که آیا هوشمندی مصنوعی فناوری می‌تواند جانشین واکنش، تأثیری‌پذیری، هوشمندی انسانی، تجربیات و پختگی یک قاضی شود؟ برخی از حقوق‌دانان در مقابل پرسشی مشابه، صرفه‌جویی در وقت و هزینه و دسترسی به دادگستری در هر زمان و مکانی را به فی‌البداهه بودن دادرسی و رویارویی مستقیم طرفین دعوی و حضور گواهان ترجیح داده‌اند (Carrington, 2010: 166-167)، ولی به اعتقاد برخی دیگر، پاسخ در هر دو مورد و بدون هیچ تأملی، منفی است.”
آخرین دیدگاه‌ها